✰

Şuşanın azad edilməsi: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Ref
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə Təkmilləşdirilmiş mobil redaktə
Sətir 71: Sətir 71:
Müharibənin əvvəlindən [[Şuşa|Şuşa şəhəri]] ara sıra top atəşinə məruz qalması barədə xəbərlər yayılırdı. 8 oktyabrda Şuşadakı [[Qazançı kilsəsi]]nin bombardman edildiyi və ciddi ziyan gördüyü bildirilir.<ref name="bbc.com">{{Cite news |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-54465172 |title=Nagorno-Karabakh: Armenia accuses Azerbaijan of shelling Shusha cathedral |date=8 oktyabr 2020 |work=[[BBC News]] |archive-url=https://archive.vn/6BeN7 |archive-date=8 oktyabr 2020 }}</ref> Azərbaycan tərəfi bu insidentdə hər hansı bir məsuliyyətdən imtina etmişdir.<ref>{{Cite news |url=https://www.dw.com/en/nagorno-karabakh-armenia-claims-cathedral-hit-by-azerbaijan-shelling/a-55209042 |title=Nagorno-Karabakh: Armenia claims cathedral hit by Azerbaijan shelling |date=8 oktyabr 2020 |work=[[Deutsche Welle]] |archive-url=https://archive.is/e49Q2 |archive-date=28 noyabr 2020 }}</ref> Oktyabr ayı boyunca Şuşanın və eləcə də yaxınlıqdakı kəndlərin Azərbaycan qüvvələri tərəfindən top və raket atəşinə tutulması barədə xəbərlər yayılmış,<ref>{{cite web|date=2010-10-17|title=At night Azerbaijan shells Stepanakert with cluster bombs, 3 injured (VIDEO)|url=https://news.am/eng/news/608380.html|access-date=2020-10-17|website=news.am|publisher=NEWS.am}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54317944?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f95acbfc898d102e44454ea%26%D0%9D%D0%9A%D0%A0%20%D1%81%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B0%D0%B5%D1%82%20%D0%BE%D0%B1%20%D0%BE%D0%B1%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BB%D0%B5%20%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%85%20%D1%81%D0%B5%D0%BB%262020-10-25T16%3A50%3A08.529Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:4abb953a-1357-4cd0-80c5-a7c89ae6eb29&pinned_post_asset_id=5f95acbfc898d102e44454ea&pinned_post_type=share |title=НКР сообщает об обстреле трех сел |trans-title=NKR reports shelling of three villages |date=25 oktyabr 2020 |access-date=25 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/NDX8U |archive-date=9 noyabr 2020 |publisher=BBC Rusca Xidməti |language=ru }}</ref> Azərbaycan tərəfi isə xüsusən də şəhəri atəşə tutması haqqında yayılan xəbərləri təkzib etmişdir.<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f993fc645324002c52d7fae%26%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%8F%20%D0%BE%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%86%D0%B0%D0%B5%D1%82%2C%20%D1%87%D1%82%D0%BE%20%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BB%D1%8F%D0%BB%D0%B0%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B5%20%D0%B8%20%D0%A1%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%83%262020-10-28T09%3A54%3A16.391Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:203bdb96-3316-4080-82fc-d28d4620a8e9&pinned_post_asset_id=5f993fc645324002c52d7fae&pinned_post_type=share |title=Азербайджанская армия отрицает, что стреляла по Шуше и Степанакерту |trans-title=Azerbaijani army denies firing at Shusha and Stepanakert |date=28 oktyabr 2020 |access-date=28 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/Z9Uhe |archive-date=9 noyabr 2020 |publisher=BBC Rusca Xidməti |language=ru }}</ref> 28 oktyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Şuşadan bir neçə kilometr cənub-şərqdə yerləşən [[Çanaqçı (Xocalı)|Çanaqçı kəndində]] vəziyyətin "gərgin" olduğunu bildirir.<ref name="tense">{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f99323d49467302d61ce092%26%D0%92%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B5%20%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BD%20%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B1%D1%88%D0%B8%D0%B9%20%D0%BF%D0%BE%D0%B4%20%D0%BE%D0%B1%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%BC%262020-10-28T08%3A56%3A30.004Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:fce755a5-9f22-4665-98c2-81148ed9d3fb&pinned_post_asset_id=5f99323d49467302d61ce092&pinned_post_type=share |title=В Шуше один погибший под обстрелом |trans-title=One dead under fire in Shusha |date=28 oktyabr 2020 |access-date=29 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/vdBYS |archive-date=29 noyabr 2020 |work=BBC Rusca Xidməti |language=ru }}</ref> Ertəsi gün [[Müdafiə Nazirliyi (Ermənistan)|Ermənistan Müdafiə Nazirliyi]] kənddə toqquşmaların baş verdiyini açıqlayır,<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f9a82ca49467302d61ce21e%26%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%8B%20%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8%20%D1%81%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B0%D0%B5%D1%82%20%D0%BE%20%D0%B1%D0%BE%D1%8F%D1%85%20%D0%B2%20%D0%BD%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D1%85%20%D0%BA%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%20%D0%BE%D1%82%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B8%262020-10-29T08%3A52%3A27.701Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:a1ea74da-af74-4620-afed-cceeebac7ac1&pinned_post_asset_id=5f9a82ca49467302d61ce21e&pinned_post_type=share |title=Минобороны Армении сообщает о боях в нескольких километрах от Шуши |trans-title=Armenian Defense Ministry reports on battles a few kilometers from Shushi |date=29 oktyabr 2020 |access-date=29 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/Pqy5W |archive-date=9 noyabr 2020 |publisher=BBC Rusca Xidməti |language=ru }}</ref> Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezindenti [[Arayik Harutyunyan]] isə Azərbaycan qüvvələrinin Şuşadan {{convert|5|km|mi}} uzaqlıqda olduğunu etiraf edir.<ref>{{Cite web |first=Avet |last=Demuryan |url=https://apnews.com/article/europe-azerbaijan-armenia-b284e57b9f7d50db23c04536d7b90167 |title=Azerbaijani forces close in on key town in Nagorno-Karabakh |date=29 oktyabr 2020 |access-date=29 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/br9Je |archive-date=30 oktyabr 2020 |publisher=[[Associated Press]] }}</ref> 30 oktyabrda [[Daşaltı (Şuşa)|Daşaltı]] başda olmaqla<ref>{{Cite web |url=https://eadaily.com/ru/news/2020/10/30/minoborony-armenii-azerbaydzhanskie-podrazdeleniya-otbrosheny-ot-shushi?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop |title=Минобороны Армении: Азербайджанские подразделения отброшены от Шуши |trans-title=Armenian Defense Ministry: Azerbaijani units were driven back from Shushi |work=Eurasia Daily |date=30 oktyabr 2020 |access-date=29 noyabr 2020 |archive-url=https://archive.vn/RSJ7J |archive-date=29 noyabr 2020 |language=ru }}</ref> Şuşa yaxınlığında toqquşmaların baş verdiyi bildirilir.<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f9b32bf45324002c52d822e%26%D0%91%D0%BE%D0%B9%20%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%82%20%D0%BF%D0%BE%D0%B4%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%BE%D0%B9%262020-10-30T00%3A31%3A25.596Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:c21bf636-ce7e-4e50-908d-c24f4df79b8a&pinned_post_asset_id=5f9b32bf45324002c52d822e&pinned_post_type=share |title=Бой идет под Шушой |trans-title=The battle is underway near Shusha |work=BBC Rusca Xidməti |date=30 oktyabr 2020 |access-date=6 noyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/w5RLr |archive-date=9 noyabr 2020 |language=ru }}</ref> Elə həmin gün "''Abkhazian Network News Agency''"un müxbiri şəhər yaxınlığında böyük partlayışların eşidildiyini qeyd edir.<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f9c156967645202b6c4c8eb%26%D0%92%D0%B7%D1%80%D1%8B%D0%B2%D1%8B%20%D0%B2%20%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0%20%D0%B8%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B8%262020-10-30T13%3A30%3A18.473Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:8dccdac8-2168-4515-92c4-eb906332bbdf&pinned_post_asset_id=5f9c156967645202b6c4c8eb&pinned_post_type=share |title=Взрывы в районе Степанакерта и Шуши |trans-title=Explosions in the area of ​​Stepanakert and Shushi |work=BBC Rusca Xidməti |date=30 oktyabr 2020 |access-date=29 noyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/wip/Flu1s |archive-date=29 noyabr 2020 |language=ru }}</ref> Ertəsi gün Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Şuşanın yenidən bombardman altına girdiyini açıqlayır.<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f9d456449467302d61ce4d0%26%262020-10-31T11%3A07%3A17.645Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:841aac95-8818-4f86-9dde-477779bda486&pinned_post_asset_id=5f9d456449467302d61ce4d0&pinned_post_type=share |title=Спасательная служба непризнанной Нагорно-Карабахской республики сообщает о новом обстреле Шуши. |trans-title=The rescue service of the unrecognized Nagorno-Karabakh Republic informs about a new shelling of Shushi. |work=BBC Rusca Xidməti |date=31 oktyabr 2020 |access-date=29 noyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/PL68o |archive-date=29 noyabr 2020 |language=ru }}</ref> Noyabrın 2-də Ermənistanın Müdafiə Nazirliyi yaydığı bəyanatda Şuşa yaxınlığında şiddətli toqquşmaların baş verdiyini qeyd edir.<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5fa003db45324002c52d88df%26%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%20%D1%81%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B0%D0%B5%D1%82%20%D0%BE%20%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D1%85%20%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B1%D1%88%D0%B8%D1%85%20%D0%B8%20%D0%B1%D0%BE%D1%8F%D1%85%20%D0%BF%D0%BE%D0%B4%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%BE%D0%B9%20%D0%B8%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BD%D0%B8%262020-11-02T13%3A04%3A28.651Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:0e8782f2-853f-4993-b9b0-46c8e5a2763d&pinned_post_asset_id=5fa003db45324002c52d88df&pinned_post_type=share |title=Армянская сторона сообщает о новых погибших и боях под Шушой и Мартуни |trans-title=Armenian side informs about new dead and battles near Shusha and Martuni |work=BBC Rusca Xidməti |date=2 noyabr 2020 |access-date=2 noyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/Zyr8w |archive-date=9 noyabr 2020 |language=ru }}</ref>
Müharibənin əvvəlindən [[Şuşa|Şuşa şəhəri]] ara sıra top atəşinə məruz qalması barədə xəbərlər yayılırdı. 8 oktyabrda Şuşadakı [[Qazançı kilsəsi]]nin bombardman edildiyi və ciddi ziyan gördüyü bildirilir.<ref name="bbc.com">{{Cite news |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-54465172 |title=Nagorno-Karabakh: Armenia accuses Azerbaijan of shelling Shusha cathedral |date=8 oktyabr 2020 |work=[[BBC News]] |archive-url=https://archive.vn/6BeN7 |archive-date=8 oktyabr 2020 }}</ref> Azərbaycan tərəfi bu insidentdə hər hansı bir məsuliyyətdən imtina etmişdir.<ref>{{Cite news |url=https://www.dw.com/en/nagorno-karabakh-armenia-claims-cathedral-hit-by-azerbaijan-shelling/a-55209042 |title=Nagorno-Karabakh: Armenia claims cathedral hit by Azerbaijan shelling |date=8 oktyabr 2020 |work=[[Deutsche Welle]] |archive-url=https://archive.is/e49Q2 |archive-date=28 noyabr 2020 }}</ref> Oktyabr ayı boyunca Şuşanın və eləcə də yaxınlıqdakı kəndlərin Azərbaycan qüvvələri tərəfindən top və raket atəşinə tutulması barədə xəbərlər yayılmış,<ref>{{cite web|date=2010-10-17|title=At night Azerbaijan shells Stepanakert with cluster bombs, 3 injured (VIDEO)|url=https://news.am/eng/news/608380.html|access-date=2020-10-17|website=news.am|publisher=NEWS.am}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54317944?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f95acbfc898d102e44454ea%26%D0%9D%D0%9A%D0%A0%20%D1%81%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B0%D0%B5%D1%82%20%D0%BE%D0%B1%20%D0%BE%D0%B1%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BB%D0%B5%20%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%85%20%D1%81%D0%B5%D0%BB%262020-10-25T16%3A50%3A08.529Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:4abb953a-1357-4cd0-80c5-a7c89ae6eb29&pinned_post_asset_id=5f95acbfc898d102e44454ea&pinned_post_type=share |title=НКР сообщает об обстреле трех сел |trans-title=NKR reports shelling of three villages |date=25 oktyabr 2020 |access-date=25 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/NDX8U |archive-date=9 noyabr 2020 |publisher=BBC Rusca Xidməti |language=ru }}</ref> Azərbaycan tərəfi isə xüsusən də şəhəri atəşə tutması haqqında yayılan xəbərləri təkzib etmişdir.<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f993fc645324002c52d7fae%26%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%8F%20%D0%BE%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%86%D0%B0%D0%B5%D1%82%2C%20%D1%87%D1%82%D0%BE%20%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BB%D1%8F%D0%BB%D0%B0%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B5%20%D0%B8%20%D0%A1%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%83%262020-10-28T09%3A54%3A16.391Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:203bdb96-3316-4080-82fc-d28d4620a8e9&pinned_post_asset_id=5f993fc645324002c52d7fae&pinned_post_type=share |title=Азербайджанская армия отрицает, что стреляла по Шуше и Степанакерту |trans-title=Azerbaijani army denies firing at Shusha and Stepanakert |date=28 oktyabr 2020 |access-date=28 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/Z9Uhe |archive-date=9 noyabr 2020 |publisher=BBC Rusca Xidməti |language=ru }}</ref> 28 oktyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Şuşadan bir neçə kilometr cənub-şərqdə yerləşən [[Çanaqçı (Xocalı)|Çanaqçı kəndində]] vəziyyətin "gərgin" olduğunu bildirir.<ref name="tense">{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f99323d49467302d61ce092%26%D0%92%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B5%20%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BD%20%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B1%D1%88%D0%B8%D0%B9%20%D0%BF%D0%BE%D0%B4%20%D0%BE%D0%B1%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%BC%262020-10-28T08%3A56%3A30.004Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:fce755a5-9f22-4665-98c2-81148ed9d3fb&pinned_post_asset_id=5f99323d49467302d61ce092&pinned_post_type=share |title=В Шуше один погибший под обстрелом |trans-title=One dead under fire in Shusha |date=28 oktyabr 2020 |access-date=29 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/vdBYS |archive-date=29 noyabr 2020 |work=BBC Rusca Xidməti |language=ru }}</ref> Ertəsi gün [[Müdafiə Nazirliyi (Ermənistan)|Ermənistan Müdafiə Nazirliyi]] kənddə toqquşmaların baş verdiyini açıqlayır,<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f9a82ca49467302d61ce21e%26%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%8B%20%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8%20%D1%81%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B0%D0%B5%D1%82%20%D0%BE%20%D0%B1%D0%BE%D1%8F%D1%85%20%D0%B2%20%D0%BD%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D1%85%20%D0%BA%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%20%D0%BE%D1%82%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B8%262020-10-29T08%3A52%3A27.701Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:a1ea74da-af74-4620-afed-cceeebac7ac1&pinned_post_asset_id=5f9a82ca49467302d61ce21e&pinned_post_type=share |title=Минобороны Армении сообщает о боях в нескольких километрах от Шуши |trans-title=Armenian Defense Ministry reports on battles a few kilometers from Shushi |date=29 oktyabr 2020 |access-date=29 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/Pqy5W |archive-date=9 noyabr 2020 |publisher=BBC Rusca Xidməti |language=ru }}</ref> Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezindenti [[Arayik Harutyunyan]] isə Azərbaycan qüvvələrinin Şuşadan {{convert|5|km|mi}} uzaqlıqda olduğunu etiraf edir.<ref>{{Cite web |first=Avet |last=Demuryan |url=https://apnews.com/article/europe-azerbaijan-armenia-b284e57b9f7d50db23c04536d7b90167 |title=Azerbaijani forces close in on key town in Nagorno-Karabakh |date=29 oktyabr 2020 |access-date=29 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/br9Je |archive-date=30 oktyabr 2020 |publisher=[[Associated Press]] }}</ref> 30 oktyabrda [[Daşaltı (Şuşa)|Daşaltı]] başda olmaqla<ref>{{Cite web |url=https://eadaily.com/ru/news/2020/10/30/minoborony-armenii-azerbaydzhanskie-podrazdeleniya-otbrosheny-ot-shushi?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop |title=Минобороны Армении: Азербайджанские подразделения отброшены от Шуши |trans-title=Armenian Defense Ministry: Azerbaijani units were driven back from Shushi |work=Eurasia Daily |date=30 oktyabr 2020 |access-date=29 noyabr 2020 |archive-url=https://archive.vn/RSJ7J |archive-date=29 noyabr 2020 |language=ru }}</ref> Şuşa yaxınlığında toqquşmaların baş verdiyi bildirilir.<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f9b32bf45324002c52d822e%26%D0%91%D0%BE%D0%B9%20%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%82%20%D0%BF%D0%BE%D0%B4%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%BE%D0%B9%262020-10-30T00%3A31%3A25.596Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:c21bf636-ce7e-4e50-908d-c24f4df79b8a&pinned_post_asset_id=5f9b32bf45324002c52d822e&pinned_post_type=share |title=Бой идет под Шушой |trans-title=The battle is underway near Shusha |work=BBC Rusca Xidməti |date=30 oktyabr 2020 |access-date=6 noyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/w5RLr |archive-date=9 noyabr 2020 |language=ru }}</ref> Elə həmin gün "''Abkhazian Network News Agency''"un müxbiri şəhər yaxınlığında böyük partlayışların eşidildiyini qeyd edir.<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f9c156967645202b6c4c8eb%26%D0%92%D0%B7%D1%80%D1%8B%D0%B2%D1%8B%20%D0%B2%20%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B5%20%D0%A1%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0%20%D0%B8%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%B8%262020-10-30T13%3A30%3A18.473Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:8dccdac8-2168-4515-92c4-eb906332bbdf&pinned_post_asset_id=5f9c156967645202b6c4c8eb&pinned_post_type=share |title=Взрывы в районе Степанакерта и Шуши |trans-title=Explosions in the area of ​​Stepanakert and Shushi |work=BBC Rusca Xidməti |date=30 oktyabr 2020 |access-date=29 noyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/wip/Flu1s |archive-date=29 noyabr 2020 |language=ru }}</ref> Ertəsi gün Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Şuşanın yenidən bombardman altına girdiyini açıqlayır.<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5f9d456449467302d61ce4d0%26%262020-10-31T11%3A07%3A17.645Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:841aac95-8818-4f86-9dde-477779bda486&pinned_post_asset_id=5f9d456449467302d61ce4d0&pinned_post_type=share |title=Спасательная служба непризнанной Нагорно-Карабахской республики сообщает о новом обстреле Шуши. |trans-title=The rescue service of the unrecognized Nagorno-Karabakh Republic informs about a new shelling of Shushi. |work=BBC Rusca Xidməti |date=31 oktyabr 2020 |access-date=29 noyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/PL68o |archive-date=29 noyabr 2020 |language=ru }}</ref> Noyabrın 2-də Ermənistanın Müdafiə Nazirliyi yaydığı bəyanatda Şuşa yaxınlığında şiddətli toqquşmaların baş verdiyini qeyd edir.<ref>{{Cite web |url=https://www.bbc.com/russian/live/news-54686682?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5fa003db45324002c52d88df%26%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%20%D1%81%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B0%D0%B5%D1%82%20%D0%BE%20%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D1%85%20%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B1%D1%88%D0%B8%D1%85%20%D0%B8%20%D0%B1%D0%BE%D1%8F%D1%85%20%D0%BF%D0%BE%D0%B4%20%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%BE%D0%B9%20%D0%B8%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%BD%D0%B8%262020-11-02T13%3A04%3A28.651Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:0e8782f2-853f-4993-b9b0-46c8e5a2763d&pinned_post_asset_id=5fa003db45324002c52d88df&pinned_post_type=share |title=Армянская сторона сообщает о новых погибших и боях под Шушой и Мартуни |trans-title=Armenian side informs about new dead and battles near Shusha and Martuni |work=BBC Rusca Xidməti |date=2 noyabr 2020 |access-date=2 noyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/Zyr8w |archive-date=9 noyabr 2020 |language=ru }}</ref>


Döyüşdən əvvəl, oktyabrın sonları və noyabrın əvvəllərində həm Azərbaycan, həm də Ermənistan bir-birini Şuşa yaxınlığında ağ fosfordan istifadə etməkdə günahlandırır.<ref>{{Cite web |url=https://oc-media.org/live-updates-day-35-of-nagorno-karabakh-fighting/ |title=Live updates: Day 35 of Nagorno-Karabakh fighting |date=31 oktyabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |archive-url=https://archive.is/8ObWY |archive-date=1 dekabr 2020 |work=OC Media |language=en }}</ref> 30 oktyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Azərbaycan qüvvələrini [[Topxana meşəsi|Şuşa yaxınlığındakı meşələri]] yandırmaq üçün fosfor istifadə etməkdə günahlandırır,<ref>{{Cite web |url=https://massispost.com/2020/11/azerbaijan-uses-white-phosphorus-munitions-in-karabakh/ |title=Azerbaijan Uses White Phosphorus Munitions in Karabakh |date=1 noyabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |archive-url=https://archive.is/NMIsn |archive-date=1 dekabr 2020 |work=Massis Post }}</ref> lakin Azərbaycan tərəfi bu iddiaları təkzib edir.<ref>{{Cite web |url=https://tass.com/world/1218653 |title=Baku denies reports on use of white phosphorus munitions in Nagorno-Karabakh |date=31 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/Mrknk |archive-date=1 dekabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |work=[[TASS]] |language=en }}</ref> Noyabrın 20-də [[Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu|Azərbaycan Baş Prokurorluğu]] Ermənistan Silahlı Qüvvələri Şuşa ətrafında [[Kimyəvi silah|kimyəvi sursat]] istifadə edərək "ətraf mühitə böyük və uzunmüddətli ziyan vurmaqda" ittiham edir, bu məsələ barədə cinayət işi açır.<ref>{{Cite web |url=https://www.turan.az/ext/news/2020/11/free/politics%20news/en/130104.htm |title=Lawsuit on the fact of the use of white phosphorus by Armenians in Karabakh |date=20 noyabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |archive-url=https://archive.is/WifOE |archive-date=1 dekabr 2020 |work=[[Turan İnformasiya Agentliyi]] |language=en }}</ref> Həmçinin, Azərbaycan rəsmiləri Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin bölgəyə ağ fosfor daşıdığını bildirir.<ref>{{Cite web |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/10/31/armenia-azerbaijan-trade-fresh-accusations-of-karabakh-attacks |title=Armenia, Azerbaijan trade accusations again after new attacks |date=31 oktyabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |archive-url=https://archive.is/p6egM |archive-date=1 dekabr 2020 |work=[[Al Jazeera]] |language=en }}</ref> Ağ fosforun istifadəsi həm Azərbaycanın, həm də Ermənistanın imzalamadığı beynəlxalq müqaviləyə əsasən qadağan olunmuşdur.<ref>{{Cite web |url=https://www.france24.com/en/europe/20201119-nagorno-karabakh-ceasefire-armenia-accuses-azerbaijan-of-using-phosphorus-bombs |title=Nagorno-Karabakh: Armenia accuses Azerbaijan of using phosphorus bombs |date=19 noyabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |archive-url=https://archive.is/IR8tg |archive-date=1 dekabr 2020 |work=[[France24]] |language=en }}</ref>
Döyüşdən əvvəl, oktyabrın sonları və noyabrın əvvəllərində həm Azərbaycan, həm də Ermənistan bir-birini Şuşa yaxınlığında ağ fosfordan istifadə etməkdə günahlandırır.<ref>{{Cite web |url=https://oc-media.org/live-updates-day-35-of-nagorno-karabakh-fighting/ |title=Live updates: Day 35 of Nagorno-Karabakh fighting |date=31 oktyabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |archive-url=https://archive.is/8ObWY |archive-date=1 dekabr 2020 |work=OC Media |language=en }}</ref> 30 oktyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Azərbaycan qüvvələrini [[Topxana meşəsi|Şuşa yaxınlığındakı meşələri]] yandırmaq üçün fosfor istifadə etməkdə günahlandırır,<ref>{{Cite web |url=https://massispost.com/2020/11/azerbaijan-uses-white-phosphorus-munitions-in-karabakh/ |title=Azerbaijan Uses White Phosphorus Munitions in Karabakh |date=1 noyabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |archive-url=https://archive.is/NMIsn |archive-date=1 dekabr 2020 |work=Massis Post }}</ref> lakin Azərbaycan tərəfi bu iddiaları təkzib edir.<ref>{{Cite web |url=https://tass.com/world/1218653 |title=Baku denies reports on use of white phosphorus munitions in Nagorno-Karabakh |date=31 oktyabr 2020 |archive-url=https://archive.is/Mrknk |archive-date=1 dekabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |work=[[TASS]] |language=en }}</ref> Noyabrın 20-də [[Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu|Azərbaycan Baş Prokurorluğu]] Ermənistan Silahlı Qüvvələrini Şuşa ətrafında [[Kimyəvi silah|kimyəvi sursat]] istifadə edərək "ətraf mühitə böyük və uzunmüddətli ziyan vurmaqda" ittiham edir, bu məsələ barədə cinayət işi açır.<ref>{{Cite web |url=https://www.turan.az/ext/news/2020/11/free/politics%20news/en/130104.htm |title=Lawsuit on the fact of the use of white phosphorus by Armenians in Karabakh |date=20 noyabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |archive-url=https://archive.is/WifOE |archive-date=1 dekabr 2020 |work=[[Turan İnformasiya Agentliyi]] |language=en }}</ref> Həmçinin, Azərbaycan rəsmiləri Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin bölgəyə ağ fosfor daşıdığını bildirir.<ref>{{Cite web |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/10/31/armenia-azerbaijan-trade-fresh-accusations-of-karabakh-attacks |title=Armenia, Azerbaijan trade accusations again after new attacks |date=31 oktyabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |archive-url=https://archive.is/p6egM |archive-date=1 dekabr 2020 |work=[[Al Jazeera]] |language=en }}</ref> Ağ fosforun istifadəsi həm Azərbaycanın, həm də Ermənistanın imzalamadığı beynəlxalq müqaviləyə əsasən qadağan olunmuşdur.<ref>{{Cite web |url=https://www.france24.com/en/europe/20201119-nagorno-karabakh-ceasefire-armenia-accuses-azerbaijan-of-using-phosphorus-bombs |title=Nagorno-Karabakh: Armenia accuses Azerbaijan of using phosphorus bombs |date=19 noyabr 2020 |access-date=1 dekabr 2020 |archive-url=https://archive.is/IR8tg |archive-date=1 dekabr 2020 |work=[[France24]] |language=en }}</ref>


== Döyüş ==
== Döyüş ==

17:52, 4 dekabr 2020 tarixindəki versiya

Şuşanın azad edilməsi
İkinci Qarabağ müharibəsi
Döyüşün 8 noyabr 2020-ci ildəki vəziyyəti:   Ermənistan qüvvələri   Azərbaycan qüvvələri   Mübahisəli (Daha ətraflı xəritə üçün bax: İkinci Qarabağ müharibəsində hərbi vəziyyət.)

Döyüşün 8 noyabr 2020-ci ildəki vəziyyəti:   Ermənistan qüvvələri   Azərbaycan qüvvələri   Mübahisəli

(Daha ətraflı xəritə üçün bax: İkinci Qarabağ müharibəsində hərbi vəziyyət.)
Tarix 4 noyabr 2020 (2020-11-04) – 7 noyabr 2020 (2020-11-07) (3 gün)
Yeri Şuşa, Azərbaycan
Nəticəsi Azərbaycanın qələbəsi
 • Azərbaycan Şuşa şəhərini azad edir
 • Xankəndi–Gorus yolu kəsilir
 • Daha sonra atəşkəs müqaviləsi imzalanır
Münaqişə tərəfləri

 Azərbaycan

Komandan(lar)
Tərəflərin qüvvəsi

Azərbaycan mənbələrinə görə:

  • 400 nəfər xüsusi təyinatlı[5][6]

Ermənistan mənbələrinə görə:

  • 6,000 nəfər hərbi qulluqçu[7]

Ermənistan mənbələrinə görə:

  • Müəyyən edilməyib[8]

Azərbaycan mənbələrinə görə:

  • 2,000 nəfərdən çox hərbi qulluqçu[5]
İtkilər

Azərbaycan mənbələrinə görə:

  • Müəyyən edilməyib[9]

Ermənistan mənbələrinə görə:

  • 200 nəfərdən çox hərbi qulluqçu şəhər ətrafında öldürüldü[10]
  • Onlarla hərbi qulluqçu yaralandı[10]

Ermənistan mənbələrinə görə:

  • 300 nəfərdən çox hərbi qulluqçu öldürüldü[11]
  • Yüzlərlə hərbi qulluqçu itkin düşdü[12]

Azərbaycan mənbələrinə görə:

  • 800 nəfərdən çox hərbi qulluqçu öldürüldü[13]
Ümumi itkilər
Rusiya mənbələrinə görə:
  • 2,000+ nəfərdən çox hərbi qulluqçu öldürüldü[14]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şuşanın azad edilməsi[15][16][a] — İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan Silahlı Qüvvələri ilə Ermənistan Silahlı Qüvvələri arasında, Şuşa şəhərinə nəzarəti əldə etmək uğrunda baş vermiş döyüş.

Şuşa və ətrafındakı dağlıq ərazi Dağlıq Qarabağ bölgəsindəki ən strateji əhəmiyyətli yerlərdən biridir, ümumiyyətlə bölgənin "döyünən ürəyi" adlandırılır.[15][22] Şəhər XIX əsrin ortalarına qədər regionda yaşayan azərbaycanlı əhalinin mədəni və siyasi mərkəzi sayılırdı.[23] Şuşa işğaldan azad edilənə qədər Erməni Həvari kilsəsinə bağlı Artsax Yeparxiyasının mərkəzi olmuş Qazançı kilsəsi[24] şəhərdə yerləşdiyindən Şuşa ermənilər üçün dini əhəmiyyətə malikdir.[25] Həmçinin, şəhər Dağlıq Qarabağda müdafiə onurğası rolunu oynayır, seperatçılar tərəfindən paytaxt elan edilmiş Xankəndi şəhərini strateji Laçın dəhlizi vasitəsilə Ermənistanın Gorus şəhərinə bağlayır.[26] Şuşa şəhəri 1992-ci ildə, Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmiş və əksəriyyəti azərbaycanlılardan təşkil olunmuş şəhər əhalisi məcburi köçkün olmuşdur.[27]

Cəbrayıl şəhərindən irəliləyən[28] Azərbaycan qüvvələri oktyabrın ortalarında Hadrut qəsəbəsini ələ keçirirlər.[29] Onlar daha sonra şimala doğru irəliləyərək meşələri və dağ keçidlərini aşıb, Şuşa rayonuna daxil olurlar.[30][31] Şuşa müharibənin başlanğıcından bəri bombardman altında olmasına baxmayaraq, yalnız 29 oktyabrdan şəhər yaxınlığında lokal döyüşlər başlayır. Azərbaycan qoşunları Çanaqçı kəndini işğaldan azad edir, ardından da strateji Şuşa–Laçın yolunun bir hissəsinin nəzarətini ələ keçirir ki, erməni qüvvələri sonradan – 4 noyabrda yolu mülki vətəndaşlara bağlayır.[32] Fransa mərkəzli "Le Monde" qəzeti erməni seperatçılarının bunu inkar etməsinə baxmayaraq, 6 noyabrda döyüşün Azərbaycanın lehinə keçdiyini bildirir.[33]

Azərbaycan Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri[2] 7 noyabrda şəhərin qayalıqlarını dırmaşaraq yüngül silah-sursat ilə Şuşaya daxil olurlar.[29] Onlar tezliklə erməni qoşunlarını şəhərdən qovurlar və 8 noyabrda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Azərbaycan qüvvələrinin Şuşanı işğaldan azad etdiyini bəyan edir, lakin Ermənistan rəhbərliyi bunu təkzib edir.[34] Buna baxmayaraq, ertəsi gün Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi şəhərdən video yayımlayır və Şuşanın tamamilə Azərbaycanın nəzarətində olduğunu təsdiqləyir.[22] Elə həmin gün Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının Prezident Aparatı seperatçı qüvvələrin Şuşanın nəzarətini itirdirdiklərini təsdiqləyir,[35][36] fəqət sonradan Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan[37] və Ermənistan Müdafiə Nazirliyi buna zidd olan bəyanatlar yayırlar.[38] Atəşkəs razılaşmasının imzalanmasından sonra Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezidenti Arayik Harutyunyan,[39] eləcə də Paşinyan, seperatçı qüvvələrin 7 noyabrda şəhərə nəzarəti itirdiyini etiraf edir.[40] Şuşanın işğaldan azad edilməsi müharibənin həlledici anı olur[22][29] və Azərbaycana strateji üstünlük verir.[41] Döyüşdən bir neçə gün sonra Ermənistan məğlubiyyəti qəbul edir və Azərbaycan müharibədə qələbə çalır.[42][43][44]

Zəmin

Həmçinin bax: Birinci Qarabağ müharibəsi və Şuşanın işğalı
Şuşa şəhər mərkəzi. 2014-cü il.

Şuşa şəhəri Cənubi Qafqazda yerləşən Dağlıq Qarabağ regionunun ikinci ən böyük şəhəridir. Şəhər 1994-cü ildə Birinci Qarabağ müharibəsinin sona çatmasından bəri Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının nəzarətində olmasına baxmayaraq, de-yure Azərbaycan Respublikasının Şuşa rayonunun bir hissəsidir. Şuşa dəniz səviyyəsindən 1300–1600 metr yüksəklikdə,[45] seperatçıların paytaxt elan etdikləri Xankəndi şəhərindən təxminən 15 kilometr (9.3 mil) uzaqlıqda yerləşir.[46] İki şəhəri bir vadi ayırır[47] və dağlıq ərazidə yerləşən, Xankəndi üçün bufer zonası olan Şuşa[15] "bütün Dağlıq Qarabağı nəzarətdə saxlamağa imkan yaradan strateji yüksəklik" olaraq xarakterizə edilmişdir.[48][49][50] Strateji şəhər həm Azərbaycanda, həm də Ermənistanda xalq arasında "əlçatmaz" dağ qalası adlandırılır.[51] Ermənistanın cənubundakı Sünik mərzində yerləşən Gorus şəhəri ilə Xankəndini birləşdirən açar yol – Laçın dəhlizi Şuşadan keçir.[52] Ermənistanı Dağlıq Qarabağa bağlayan digər əsas yol şimaldan, Kəlbəcər rayonundakı Murovdağ silsiləsindən keçir.[53]

1923-cü ildə, sovet hakimiyyəti dövründə əhalisi əsasən ermənilərdən təşkil olan Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti (DQMV) yaradılır, lakin vilayətin inzibati mərkəzi əsasən azərbaycanlıların yaşadığı[54] Şuşa şəhəri seçilir.[55] 1988-ci ilin fevralında, əksəriyyəti ermənilərdən təşkil olan DQMV hökuməti Azərbaycan SSR-dən ayrılmaq və Ermənistan SSR ilə birləşmək üçün qərar qəbul edir ki,[56] bu da Sovet İttifaqında yaşayan azərbaycanlılarla ermənilər arasında daha geniş etnik və ərazi münaqişəsinə gətirib çıxarır. Sovet İttifaqı 1991-ci ildə süquta uğradıqdan sonra azərbaycanlılar və ermənilər Qarabağ üzərində nəzarəti saxlamaq üçün mübarizə aparırlar və döyüşlər 1992-ci ilin əvvəllərində Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin iştirakı ilə genişmiqyaslı müharibəyə çevrilir. Dağlıq anklav o vaxta qədər öz müstəqilliyini elan edir və qondarma bir hökumət qurur.[57] 8 may 1992-ci il tarixində Ermənistan Silahlı Qüvvələri Şuşa şəhərini işğal edirlər və 1979-cu ildə şəhər əhalisinin 85,5%-ni təşkil edən azərbaycanlılar[58][59] məcburi köçkün olurlar.[27]

Şəhər həm azərbaycanlılar, həm də ermənilər üçün tarixi, siyasi və mədəni əhəmiyyətə malikdir.[60][61][62] Azərbaycanlılar Şuşa şəhərini bölgənin tarixi paytaxtı hesab edirlər və şəhər onlar üçün xüsusi mədəni əhəmiyyət daşıyır.[63] Eyni zamanda, şəhərdə yerləşən və 2020-ci ilə qədər Erməni Həvari kilsəsinin Artsax Yeparxiyasının mərkəzi olan[24] Qazançı kilsəsi ermənilər üçün dini əhəmiyyətə malikdir.[25] Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev öz çıxışlarında tez-tez şəhərin işğaldan azad edilməsinin müharibənin əsas məqsədlərindən biri kimi xarakterizə etmişdir. O, 16 oktyabrda Türkiyə televiziyasına verdiyi bir müsahibədə "Şuşa olmasa, işimiz yarımçıq qalacaq" demiş,[64] Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının Prezidenti Arayik Harutyunyan isə Şuşanı "əcdadlarımızdan bizə miras qalan ən böyük irslərimizdənbiri" adlandırmışdır.[65] Şəhərin simvolik əhəmiyyətinə baxmayaraq, Beynəlxalq Böhran Qrupunun azərbaycanlı analitiki Zaur Şiriyev Şuşanın ələ keçirilməsinin hərbi və ya siyasi bir hədəf olub olmadığının qaranlıq qaldığını qeyd etmişdir.[64] Azərbaycanlı siyasi analitik Fuad Şahbazovun fikrincə, Azərbaycan qüvvələrinin Şuşada qələbə çalması "cəbhədə olan və olmayan azərbaycanlılar üçün mənəvi qələbə kimi qəbul ediləcək" və o, güman edir ki, bu da erməni əsgərləri arasında "ciddi demoralizasi"ya səbəb olacaq.[15]

Döyüşdən əvvəl

27 sentyabr 2020-ci il tarixində de-fakto Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilən və Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası tərəfindən idarə edilən, lakin de-yure Azərbaycanın bir hissəsi olan Qarabağ bölgəsində döyüşlər başlayır.[66] Azərbaycan qüvvələri əvvəlcə müvafiq inzibati mərkəzlərini işğaldan azad edərək Füzuli və Cəbrayıl rayonlarında uğur əldə edir,[28] oradan Hadrut qəsəbəsinə doğru irəliləyirlər.[67] 15 oktyabrda Hadrutun ələ keçirilməsindən sonra Azərbaycan qoşunları daha intensiv irəliləməyə, ermənilər isə geri çəkilməyə başlayırlar. Azərbaycan qüvvələri daha sonra Zəngilan və Qubadlı şəhərlərini işğaldan azad edirlər.[29] Onlar həmçinin, Laçına hücuma keçir,[68] meşələri və dağ keçidlərini aşaraq Şuşa rayonuna daxil olurlar.[30][31]

Müharibənin əvvəlindən Şuşa şəhəri ara sıra top atəşinə məruz qalması barədə xəbərlər yayılırdı. 8 oktyabrda Şuşadakı Qazançı kilsəsinin bombardman edildiyi və ciddi ziyan gördüyü bildirilir.[69] Azərbaycan tərəfi bu insidentdə hər hansı bir məsuliyyətdən imtina etmişdir.[70] Oktyabr ayı boyunca Şuşanın və eləcə də yaxınlıqdakı kəndlərin Azərbaycan qüvvələri tərəfindən top və raket atəşinə tutulması barədə xəbərlər yayılmış,[71][72] Azərbaycan tərəfi isə xüsusən də şəhəri atəşə tutması haqqında yayılan xəbərləri təkzib etmişdir.[73] 28 oktyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Şuşadan bir neçə kilometr cənub-şərqdə yerləşən Çanaqçı kəndində vəziyyətin "gərgin" olduğunu bildirir.[74] Ertəsi gün Ermənistan Müdafiə Nazirliyi kənddə toqquşmaların baş verdiyini açıqlayır,[75] Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezindenti Arayik Harutyunyan isə Azərbaycan qüvvələrinin Şuşadan 5 kilometr (3.1 mil) uzaqlıqda olduğunu etiraf edir.[76] 30 oktyabrda Daşaltı başda olmaqla[77] Şuşa yaxınlığında toqquşmaların baş verdiyi bildirilir.[78] Elə həmin gün "Abkhazian Network News Agency"un müxbiri şəhər yaxınlığında böyük partlayışların eşidildiyini qeyd edir.[79] Ertəsi gün Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Şuşanın yenidən bombardman altına girdiyini açıqlayır.[80] Noyabrın 2-də Ermənistanın Müdafiə Nazirliyi yaydığı bəyanatda Şuşa yaxınlığında şiddətli toqquşmaların baş verdiyini qeyd edir.[81]

Döyüşdən əvvəl, oktyabrın sonları və noyabrın əvvəllərində həm Azərbaycan, həm də Ermənistan bir-birini Şuşa yaxınlığında ağ fosfordan istifadə etməkdə günahlandırır.[82] 30 oktyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi Azərbaycan qüvvələrini Şuşa yaxınlığındakı meşələri yandırmaq üçün fosfor istifadə etməkdə günahlandırır,[83] lakin Azərbaycan tərəfi bu iddiaları təkzib edir.[84] Noyabrın 20-də Azərbaycan Baş Prokurorluğu Ermənistan Silahlı Qüvvələrini Şuşa ətrafında kimyəvi sursat istifadə edərək "ətraf mühitə böyük və uzunmüddətli ziyan vurmaqda" ittiham edir, bu məsələ barədə cinayət işi açır.[85] Həmçinin, Azərbaycan rəsmiləri Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin bölgəyə ağ fosfor daşıdığını bildirir.[86] Ağ fosforun istifadəsi həm Azərbaycanın, həm də Ermənistanın imzalamadığı beynəlxalq müqaviləyə əsasən qadağan olunmuşdur.[87]

Döyüş
Döyüşdə Azərbaycan Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrinə Hikmət Mirzəyev (solda),[88] erməni qoşunlarına isə Seyran Ohanyan (sağda)[89] komandanlıq edirdi.


Noyabrın 4-də Ermənistan rəsmiləri döyüşlərin Şuşa yaxınlığında davam etdiyini bildirir.[90] Azərbaycan qüvvələri Şuşa–Laçın yolununun bir hissəsinin nəzarətini ələ keçirir və seperatçı rejim sonradan yolu mülki vətəndaşlara bağlayır.[32] Sərhədsiz reportyorların verdiyi məlumata görə, beləliklə, 80-ə qədər jurnalisti mühasirədə qalır.[91] Ermənistan rəsmiləri 5 noyabr səhəri Şuşanın ağır atəşə tutulduğunu[92] və döyüşlərin ertəsi gün davam etdiyini bildirir.[93] Rusiya mətbuatı Azərbaycan qüvvələrinin şəhəri üç tərəfdən – cənub, qərb və şərqdən mühasirəyə almağa bacardığını yazır.[94] 6 noyabrda Fransa mərkəzli "Le Monde" qəzeti qondarma rejimin bunu inkar etməsinə rəğmən Şuşa uğrunda gedən döyüşlərin Azərbaycanın lehinə keçdiyini qeyd edir.[33] Ertəsi gün minlərlə erməni Şuşa və Xankəndi şəhərlərindən qaçır.[95][26] 7 noyabrda Ermənistan rəsmiləri Şuşa və Daşaltı yaxınlığında bir gecədə şiddətli döyüşlərin baş verdiyini bildirir, eyni zamanda Azərbaycan tərəfinin bir neçə hücumunun dəf edildiyini iddia edirlər, lakin Azərbaycan bunu təkzib edir[96] və prezident İlham Əliyev Azərbaycan qüvvələrinin şəhərin cənub-şərqində, Xocalı rayonu ərazisində yerləşən Qarabulaq və Baharlı kəndlərini işğaldan azad etdiklərini açıqlayır.[97]

Azərbaycan qüvvələri 7 noyabrda şəhərə daxil olurlar.[98] Qeyri-rəsmi Azərbaycan mənbələrinə görə, Azərbaycan Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri səhər saatlarında şəhərə üç tərəfdən daxil olur və şəhərdə dərhal döyüşlər başlayır. Ermənistan qüvvələri günortadan sonra şəhərdən çıxarılır və 8 noyabr səhəri Azərbaycan qüvvələri şəhərin kənarında əməliyyatlara davam edirlər.[99] İlham Əliyev, noyabrın 24-də, rayonun Ermənistan tərəfinin atəşkəs razılaşması çərçivəsində Azərbaycana təhvil verilməsindən sonra Ağdam şəhərinə səfəri zamanı, Azərbaycan əsgərlərinin yarğanları, meşələri və dağları yüngül silahlarla keçərək Şuşa şəhərində ermənilərlə "demək olar əlbəyaxa döyüş"də olduğunu deyir.[100] Döyüşdə iştirak etdiyini iddia edən Azərbaycan kəşfiyyatçılarından biri Alik Məmmədov verdiyi müsahibədə 400 nəfərlik Azərbaycan qüvvəsinin "Şuşanın sıldırımlarına iplərlə dırmaşaraq bıçaq, tapançalar və limonkalar"la döyüşə getdiyini söyləyir. Məmmədovun sözlərinə görə, ağır artilleriya ilə dəstəklənən Ermənistan qüvvələrinin sayı ən azı 2000 nəfər idi.[5] Erməni mənbələri və rəsmiləri döyüş zamanı Şuşadakı erməni qüvvələrinin sayı barədə heç bir açıqlama verməsə də, Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezidenti Harutyunyan bölgəyə təxminən 6,000 Azərbaycan əsgərinin cəlb olunduğunu irəli sürür.[7]

İlham Əliyev 8 noyabr tarixində, günortadan sonra Azərbaycan qüvvələrinin şəhəri işğaldan azad etdiyi elan edir,[34][101] həmçinin Azərbaycan Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrinin komandiri Hikmət Mirzəyevi də bu münasibətlə təbrik edir.[2] Hadisə yerindəki "İzvestiya" müxbiri prezidentin açıqlamasını təsdiqləsə də,[102] qondarma rejimin rəsmiləri 8 və 9 noyabr tarixlərində şəhərin içində və kənarında döyüşlərin davam etdiyini bildirərək bunu təkzib edir.[103][104] 9 noyabrda Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi şəhərdən video yayımlayır və Şuşanın tamamilə Azərbaycan Milli Ordusunun nəzarətində olduğunu təsdiq edir.[22] Həmçinin, İlham Əliyev Azərbaycan qüvvələrinin şəhərin cənub və şərqindəki Çanaqçı, Sığnaq, Şuşakənd və Daşaltı da daxil olmaqla bir neçə kəndi işğaldan azad etdiklərini açıqlayır.[105][106] Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi daha sonra Şuşa şəhərinə nəzarəti itirdiklərini etiraf edərək[35][36] Azərbaycan qüvvələrinin Xankəndinə yaxınlaşdığını vurğulayır.[107] Lakin Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan döyüşün davam etdiyini bildirərək qondarma rejimin bəyanatının əleyhinə mövqe qoyur.[37] Bu iddia daha sonra Ermənistan Müdafiə Nazirliyi[38] və erməni ictimaiyyətini çaxnaşma yaratmamağa çağıran Ermənistan Parlamentinin millət vəkili Nikolay Bağdasaryan tərəfindən təkrar edilir.[37] Bəzi ermənilər qondarma rejimin rəsmilərinin sosial şəbəkə hesablarının hakerlər tərəfindən sındırıldığını və açıqlamalarının həqiqəti əks etdirmədiyini irəli sürürlər. Bəzi erməni rəsmiləri və analitikləri də Azərbaycan rəhbərliyini "öz xalqına yalan danışmaqda" günahlandırır.[18] Bununla birlikdə, 10 noyabrda, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Şuşa şəhərinə nəzarət etdiyini təsdiqləyən[108] atəşkəs razılaşmasının imzalanmasından sonra Paşinyan[40] və Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezidenti Harutyunyan seperatçı qüvvələrin 7 noyabrda şəhərə nəzarətini itirdiyini etiraf edir.[39]

İtkilər

Noyabr ayının ortalarında Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin köməyi ilə hər iki tərəfdən həlak olmuş əsgərlərin cəsədlərini tapmağa və əsirlərin təhvil verilməsi prosesinə başlayır.[109] 25 noyabrda rus mənbələri BQXK-nin Şuşa şəhərində ümumilikdə 2,000-dən çox cəsəd tapdığını bildirir.[14]

Azərbaycan

Azərbaycan müharibə dövründə hərbi itkilərini açıqlamamışdır.[110] Dekabrın 3-də Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi müharibə boyu şəhid olan Azərbaycan hərbçilərinin ümumi sayını açıqlamış və detalların sonradan veriləcəyini əlavə etmişdir.[9] Bununla birlikdə, Ermənistan rəsmiləri Şuşa yaxınlığında ən azı 200 Azərbaycan əsgərinin öldürüldüyünü iddia etmişdir.[10]

Ermənistan

Ermənistan üçtərəfli razılaşmadan əvvəl döyüşdəki hərbi itkiləri ilə bağlı heç bir məlumat verməmişdir. 6 noyabrda "Le Monde" Şuşa uğrunda gedən döyüşlər zamanı yaralanan erməniləri Xankəndi şəhərindəki xəstəxanalara yerləşdirmək üçün daha yer olmadığını qeyd edir.[33] 7 noyabrda Şuşadakı erməni qoşunlarının komandiri Seyran Ohanyanın ağır yaralandığı iddiaları ortaya çıxır,[111] ancaq bu, Ermənistan rəhbərliyi tərəfindən təkzib edilir.[112] Azərbaycan mərkəzli "Azeri Daily" saytı hərbi mənbələrə istinadən 800-dən çox erməni əsgəri cəsədinin Ermənistan tərəfinə təhvil verilməyə hazır olduğunu və Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin Azərbaycan tərəfindən bu cəsədləri götürməyi istədəyini iddia edir.[13] Lakin 16 noyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Prezidenti Arayik Harutyunyan Şuşa şəhərinin kənarından Ermənistan Silahlı Qüvvələrinə məxsus 150 cəsədin tapıldığını və yüzlərlə əsgərin hələ itkin olduğunu,[12] Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan isə 14–16 noyabr tarixlərində Şuşa yaxınlıqlarından 300-dən çox erməni cəsədinin tapıldığını etiraf edir.[11] 21 noyabrda Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası rəhbərliyi şəhər yaxınlığında yaralı bir erməni polis məmuru tapdıqlarını açıqlayırlar.[113]

Nəticə

Ətraflı bax: Dağlıq Qarabağ atəşkəs bəyanatı (2020)
Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərində Şuşada qələbəni qeyd edən xalq. 8 noyabr.

Döyüş İkinci Qarabağ müharibəsində həlledici məqam olmuşdur və həm Ermənistan ordusu, həm də daha geniş mənada, erməni cəmiyyəti tərəfindən böyük bir zərbə kimi qiymətləndirilir.[114] Döyüşdən iki gün sonra Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan Azərbaycanla atəşkəs müqaviləsi imzaladığını elan edir.[115] Ermənistan politoloqu Suren Sarkisyana görə, Şuşanın itirilməsinin nəticələrini dərk etmək ermənilər üçün çətin olmuşdur. Sarkisyan bunun Ermənistan müxalifətindən hakimiyyət dəyişikliyi tələb etməsinə səbəb olacağını da əlavə edir.[116] Müharibədən sonra bir çox erməni Paşinyana qarşı çıxır, bütün ölkədə şiddətli etirazlar başlayır[117] və Paşinyanın müxalifləri arasında onun Şuşanı "satması" ilə bağlı ümumi iddia yayılır. Bir sıra erməni hərbi rəsmiləri Ermənistanın hərbi vəziyyətinin bir çoxunun inandığından daha dəhşətli olduğunu iddia edərək Paşinyanı dəstəkləyir.[118] Paşinyan iddialara cavab olaraq, Azərbaycan qüvvələrinin Şuşaya nəzarəti ələ keçirdikdən sonra sonra Xankəndi şəhərinin müdafiəsiz qaldığını, Xankəndiyə nəzarətin də itirldikdən sonra Əsgəran və Xocavənd ərazilərində xidmət edən 20–30 min erməni əsgərinin mühasirədə qalacağını bildirir[119][1] və erməni əsgərlərinin həyatının onun üçün daha vacib olduğunu vurğulayır.[120] Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası Prezidenti Arayik Harutyunyan da xəyanət iddialarına qarşı çıxaraq seperatçı qüvvələrinin şəhəri qorumaq üçün yetərli canlı qüvvəyə malik olmadığını qeyd edir.[7] Daha sonra Rusiya Prezidenti Vladimir Putin Azərbaycan qüvvələri Şuşaya nəzarəti ələ keçirəndə ermənilər üçün kritik bir vəziyyət yarandığını və Azərbaycanın Xankəndi şəhərini ələ keçirərək daha da irəliləyə biləcəklərini söyləyir, müharibənin dərhal dayandırılmasının Ermənistan tərəfinin marağında olduğunu bildirir.[121]

Ermənistandan fərqli olaraq, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Şuşanın azad edilməsini elan etməsini bayraq dalğalandıraraq, mahnı oxuyaraq və avtomobil siqnalları ilə qarşılayan azərbaycanlılar arasında bayram əhval-ruhiyyəsi yaranır.[122][123][124] İlham Əliyev və birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə Bakıdakı Birinci Fəxri Xiyabanda çələng qoyma mərasimi keçirilir.[125] Həmçinin, Bakı buxtasındakı gəmilər fit verir,[126] Moskva şəhərində yaşayan azərbaycanlılar fişəng nümayişi keçirir,[127] Azərbaycan və Türkiyə bayraqları ilə bəzədilmiş avtomobillər ABŞ-da, Nyu-Yorkun Bruklin borosunda yolları bəzəyir.[128] Ermənilər Şuşanı işğal etmələrini "Dağlarda toy əməliyyatı" adlandırdığından Azərbaycanda bəzi siyasi xadimlər buna istinadən Şuşanın işğaldan azad edilməsini "Dağlarda boşanma" deyə qələmə vermişdir.[129]

Atəşkəs razılaşmasının ardından, 13 noyabrda bölgəyə yerləşdirilən Rusiya Silahlı Qüvvələrinə bağlı 15-ci əlahiddə sülhməramlı motoatıcı briqadası şəhərin kənarında müşahidə postu qurur. Rusiya sülhməramlı qüvvələri açıqlamaya əsasən Şuşa şəhərinin daxil olmadığı Laçın dəhlizini də nəzarətə götürür.[130] Şuşanın şimal girişi olan Gəncə qapısından keçən yolda yerləşən digər bir nəzarət-buraxılış məntəqəsi Azərbaycan hərbçiləri tərəfindən qorunur.[131]

Beynəlxalq reaksiyalar

8 noyabrda İlham Əliyevin Şuşa şəhərinin işğaldan azad edildiyini açıqlamasından sonra Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Kocaeli ilində kütləyə müraciət edərkən Azərbaycanı təbrik edir və bunun "işğal edilmiş torpaqların qalan hissəsinin də tezliklə azad ediləcəyinə işarə" olduğuna inandığını bildirmişdir.[132] Türkiyə mühəndisi və müharibə zamanı Azərbaycan tərəfindən geniş şəkildə istifadə edilən "Bayraktar TB2" PUA-sının yaradıcısı olan Səlcuq Bayraqdar da Azərbaycan xalqına təbrik mesajı göndərmişdr.[133] Həmçinin, Türkiyədə vitse-prezident Fuad Oqtay, Milli Müdafiə Nazirliyi, Cümhuriyyət Xalq Partiyası sədri Kamal Qılıncdaroğlu, iqtidardakı AK Partiyasının müşaviri Ömər Çelik və Prezidentin Kommunikasiya Müşaviri Fəxrəddin Altun Şuşanın azad edilməsi münasibətilə Azərbaycan xalqını təbrik etmişdilər.[134] 9 noyabrda İran millət vəkili Əhməd Əlirzabeygi "Şuşa şəhərinin işğaldan azad edilməsinin ədalətin bərpa olunduğu"nu sübut etdiyini ifadə edərək buna görə "qürurlu və xoşbəxt" olduğunu söyləmişdir.[135] Pakistanın Azərbaycandakı səfiri də azərbaycanlıları təbrik etmişdir.[136] Bakı şəhərində yerləşən Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin üzvləri olan Latviyanın keçmiş prezidenti Vayra Vike-Freyberqa[137] və Qırğızıstanın keçmiş baş naziri Coomart Otorbayev da İlham Əliyevi təbrik etmişdir.[138]

9 noyabrda Fransa Xarici İşlər Nazirliyi "Şuşi şəhərinə doğru qeyd edilən hərbi irəliləyişlərə görə çox güclü narahatlıq hissi" yaşadığını bildirmişdir.[139]

Qeydlər

  1. ↑ Həmçinin, Şuşanın qurtuluşu,[17] Şuşa döyüşü, Şuşa uğrunda döyüşlər[18][19] və ya Şuşa əməliyyatı.[20][21]

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 "Նիկոլ Փաշինյանը բացատրեց՝ ինչու ընկավ Շուշին" [Nikol Pashinyan explained why he fell in Shushi] (erməni). 11 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  2. ↑ 1 2 3 Əliyev, İlham. "Release of the Press Service of the President" (ingilis). Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyası. 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  3. ↑ "Glory to our heroes!". Turan İnformasiya Agentliyi (ingilis). 15 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  4. ↑ "Legendary liberator of Shushi Seyran Ohanyan during these days has become legendary defender of Shushi: MOD representative". Aysor.am (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  5. ↑ 1 2 3 "Şanlı ordumuzun Şuşa əməliyyatı..." [Shusha operation of our glorious army...]. Qafqazinfo (az.). 25 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  6. ↑ "Qarabağın qəlbi necə azad olundu: 300 spartalının əfsanəsi gerçək oldu Şuşada" [How the heart of Karabakh was liberated: the legend of 300 Spartans came true in Shusha]. Bizim Yol (az.). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  7. ↑ 1 2 3 ""I warned about lack of manpower on October 3", Karabakh President". CivilNet (ingilis). 11 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  8. ↑ Akopyan, Tatul. ""Դժբախտ, դժգույն" Շուշիի անկումը. Ինչո՞ւ այսպես եղավ" ["Unfortunate, colorless" The fall of Shushi. Why did this happen?]. CivilNet (erməni). 18 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  9. ↑ 1 2 "Azerbaijan says 2,783 soldiers killed in Nagorno-Karabakh clashes". Al Jazeera (ingilis). 3 December 2020. 4 December 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 December 2020.
  10. ↑ 1 2 3 "Դավիթ Բաբայանը հայտնում է՝ Շուշիի ուղղությամբ վտանգն այս պահի դրությամբ չեզոքացվել է". Azatutyun (erməni). 30 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  11. ↑ 1 2 "Пашинян заявил, что наличие погибших опровергает версию сдачи Шуши" [Pashinyan said that the presence of the dead refutes the version of the surrender of Shushi]. Krasnaya Vesna (rus). 16 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  12. ↑ 1 2 "Тела 150 армянских солдат вывезены из окрестностей Шуши" [Bodies of 150 Armenian soldiers removed from the vicinity of Shushi]. Caucasian Knot (rus). 16 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  13. ↑ 1 2 "Операция в Шуше завершена: "Чтобы гореть в аду" — 800 трупов армянских солдат" [Operation in Shusha completed: "To burn in hell" - 800 corpses of Armenian soldiers]. Haqqin.az (rus). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  14. ↑ 1 2 "Карабах завален тысячами трупов: жуткая правда о бойне в НКР от армии России (ФОТО)" [Karabakh littered with thousands of corpses: the terrible truth about the massacre in NKR from the Russian army (PHOTOS)]. Russkaya Vesna (rus). 25 noyabr 2020. 26 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 noyabr 2020.
  15. ↑ 1 2 3 4 "Şuşanın azad edilməsi müharibənin və danışıqların taleyinə necə təsir edəcək?" [How will the liberation of Shusha affect the fate of the war and negotiations?]. BBC Azərbaycanca Xidməti (az.). 8 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  16. ↑ "Şuşanın işğaldan azad olunması Qarabağın döyünən ürəyinin xilas edilməsi deməkdir" [The liberation of Shusha means the liberation of the beating heart of Karabakh]. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi (az.). 9 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  17. ↑ "Şuşanın qurtuluşu..." [The Salvation of Shusha...]. Aqreqator.az (az.). 9 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  18. ↑ 1 2 "Dağlıq Qarabağ separatçıları və Paşinyan arasında fikir ixtilafı: nə baş verir?" [Disagreement between Nagorno-Karabakh separatists and Pashinyan: what is happening?]. BBC Azərbaycanca Xidməti (az.). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  19. ↑ "Շուշիի ճակատամարտի ելքը պարզ կդառնա վաղը. Արծրուն Հովհաննիսյան" [The outcome of the battle of Shushi will be clear tomorrow. Artsrun Ovannisyan]. CivilNet (erməni). 8 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  20. ↑ "Şuşa əməliyyatı: Ordumuzun inanılmaz manevri - Polkovnik" [Operation Shusha: An incredible maneuver of our army - Colonel]. Axar.az (az.). 10 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  21. ↑ "President Ilham Aliyev: "Operation to liberate Shusha from occupation will have a special place in the world military history"". ONA.az (ingilis). 17 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  22. ↑ 1 2 3 4 Farrell, Fransis. "The battle for Shusha: the cauldron of generational pain at the heart of the Nagorno-Karabakh war". New Eastern Europe (ingilis). 12 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  23. ↑ "Why is Shusha/Shushi so important for Azerbaijanis and Armenians?". JAM News (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  24. ↑ 1 2 "Under The Missiles In Stepanakert". Azadlıq Radiosu (ingilis). 14 oktyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  25. ↑ 1 2 "Devastation inside Karabakh church hit by rocket". Agence France-Presse (ingilis). 8 oktyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib – Bangkok Post vasitəsilə.
  26. ↑ 1 2 Kusera, Coşua. "Fears of civilian exodus rise as Azerbaijan advances in Karabakh". Eurasianet (ingilis). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  27. ↑ 1 2 "Шуша - цитадель Карабаха: почему она важна для азербайджанцев и армян" [Shusha is the citadel of Karabakh: why is it important for Azerbaijanis and Armenians]. BBC Rusca Xidməti (rus). 7 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  28. ↑ 1 2 Kusera, Coşua. "As fighting rages, what is Azerbaijan's goal?". EurasiaNet. 29 sentyabr 2020. 4 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020. The Azerbaijani offensive against Armenian forces is its most ambitious since the war between the two sides formally ended in 1994.
  29. ↑ 1 2 3 4 Aksenov, Pavel. "Почему Азербайджан выиграл войну в Карабахе? Отвечают военные эксперты" [Why did Azerbaijan win the war in Karabakh? Military experts answer]. BBC Rusca Xidməti (rus). 11 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  30. ↑ 1 2 Akopyan, Tatul. "Շուշին. պատերազմի իմ չգրված նոթատետրից" [Shushi. from my unwritten notebook of war]. CivilNet. 17 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  31. ↑ 1 2 "Azerbaijan says key Karabakh town captured, Armenia says it didn't happen". France24. 8 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  32. ↑ 1 2 "Live updates: Day 39 of war in Nagorno-Karabakh". OC Media (ingilis). 4 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  33. ↑ 1 2 3 Urdan, Remi. "Haut-Karabakh : la bataille de Chouchi, clé du conflit dans la région, fait rage" [Nagorno-Karabakh: the battle of Shushi, key to the conflict in the region, rages]. Le Monde (fransız). 7 noyabr 2020. 7 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  34. ↑ 1 2 "Azerbaijan says it has taken Karabakh's second-largest city, Armenia denies it". Reuters (ingilis). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  35. ↑ 1 2 "Key Town In Nagorno-Karabakh Falls As Azerbaijan Presses Forward in Breakaway Region". RFE/RL (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  36. ↑ 1 2 "Ethnic Armenian forces confirm loss of Karabakh's second city, say enemy nearing capital". Reuters (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  37. ↑ 1 2 3 "Live updates: Day 44 of war in Nagorno-Karabakh". OC Media. 9 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  38. ↑ 1 2 Ovannisyan, Nvard; Bağırova, Nailə. "Fighting rages around strategic city in Nagorno-Karabakh, Armenia says". Reuters. 9 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  39. ↑ 1 2 "Президент Карабаха заявил, что контроль над Шуши был утрачен 7 ноября" [Karabakh President said control over Shushi was lost on November 7]. Interfax (rus). 10 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  40. ↑ 1 2 Qazançıyan, Siranuş. "Statement on ending the war in Karabakh not a political document on conflict settlement – Armenian PM". Public Radio of Armenia. 11 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  41. ↑ "Şuşa: Azerbaycan lideri Aliyev, Dağlık Karabağ'ın ikinci büyük kentini ele geçirdiklerini açıkladı" [Shusha: Azerbaijani leader Aliyev announced that they have seized the second largest city of Nagorno-Karabakh]. BBC Türkcə Xidməti (türk). 8 noyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  42. ↑ "Armenia, Azerbaijan and Russia sign Nagorno-Karabakh peace deal". BBC. 10 noyabr 2020. 10 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  43. ↑ Natiqqızı, Ülkər; Lomsadze, Giorgi. "Joy in Azerbaijan follows victory in Karabakh war". Eurasianet. 10 noyabr 2020. 10 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  44. ↑ C. Frantsman, Set. "Azerbaijan's victory in war brings out Israeli flags. Will relations grow?". The Jerusalem Post. 11 noyabr 2020. 19 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  45. ↑ Bərkər, Mərvə. "Shusha, more than just a city for Azerbaijanis". Turkish Press (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  46. ↑ "Azerbaijan says has taken key Karabakh town of Shusha". France24 (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  47. ↑ Hartrik, Adriyan. "Stepanakert prepares for the last stand". Eurasianet (ingilis). 6 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  48. ↑ Qjevori, Elis. "Shusha and Lacin: The two towns shaping the Armenia-Azerbaijani conflict". TRT World (ingilis). 30 oktyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  49. ↑ "The battle for Shusha Fighting in Nagorno-Karabakh has reached a turning point. Here are the most recent developments in the conflict zone". Meduza.io (ingilis). 7 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  50. ↑ E. Kramer, Endrü. "Azerbaijan Claims Capture of Key Town in Nagorno-Karabakh". The New York Times (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  51. ↑ "Azerbaijani Forces Close In On Nagorno-Karabakh's 'Unassailable' Mountain Fortress City". Azadlıq Radiosu (ingilis). 5 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  52. ↑ "Azerbaijani forces advance in Karabakh". Agence France-Presse (ingilis). 7 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020 – Bangkok Post vasitəsilə.
  53. ↑ "Karabakh: Azerbaijani army nears 'fortress city' Shushi/Shusha". JAMNews (ingilis). 6 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  54. ↑ Əmirbəyov, Elçin. Shusha's Pivotal Role in a Nagorno-Karabagh Settlement // Shaffer, Brenda (redaktor ). Policy Brief Number 6. Cambridge, MA: Caspian Studies Program, Harvard University. December 2001. "Archived copy". 1 September 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  55. ↑ Постановление Кавбюро от 4 июля 1921 года. ЦПА ИМЛ, ф. 85, оп. 18, д. 58, л. 17. Постановление от 5 июля: ЦПА ИМЛ, ф. 85, оп. 18, д. 58, л. 18. // Нагорный Карабах в 1918—1923 гг. Сборник документов и материалов [Nagorno-Karabakh in 1918-1923. Collection of documents and materials.] (rus). Yerevan: Publishing house of the Academy of Sciences of Armenia. 1991. səh. 649–650.
  56. ↑ Gilbert, Martin. A History of the Twentieth Century: The Concise Edition of the Acclaimed World History (ingilis). New York: Harper Collins. 2001. səh. 594. ISBN 0-06-050594-X.
  57. ↑ Durç, Uilyam C. UN Peacekeeping, American Politics, and the Uncivil Wars of the 1990s (ingilis). New York: Palgrave Macmillan. 1996. səh. 444. ISBN 0-312-12930-0.
  58. ↑ "ШУШИНСКИЙ РАЙОН (1979 г.)" [SHUSHINSKY DISTRICT (1979)] (rus). 28 March 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  59. ↑ de Vaal, Tomas. Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War (ingilis). NYU Press. 2013. səh. 47. ISBN 9780814785782.
  60. ↑ "Dağlık Karabağ lideri Harutyunyan: Azerbaycan güçleri tarihi Şuşa kentinden sadece 5 kilometre uzakta" [Nagorno-Karabakh leader Harutyunyan: Azerbaijani forces only 5 kilometers from the historical city of Shusha]. BBC Türkcə Xidməti (türk). 30 oktyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  61. ↑ ""Шуша важна для армян всего Закавказья" - политолог Александр Маркаров" ["Shusha is important for the Armenians of the whole Transcaucasia" - political scientist Alexander Markarov]. BBC Rusca Xidməti (rus). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  62. ↑ ""Уникальное место в культуре": азербайджанский политолог о Шуше" ["Unique place in culture": Azerbaijani political scientist about Shusha]. BBC Rusca Xidməti (rus). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  63. ↑ Hauer, Nil. "Nagorno-Karabakh conflict will soon face a decisive moment". Arab News (ingilis). 6 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  64. ↑ 1 2 Kusera, Coşua. "Armenia-Azerbaijan fighting nears critical town". Eurasianet (ingilis). 30 oktyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  65. ↑ Elliot, Raffi. "Armenia Fighting Azerbaijan at Gates of Shushi". Armenian Weekly (ingilis). 5 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2020.
  66. ↑ "Armenia and Azerbaijan fight over disputed Nagorno-Karabakh" (ingilis). BBC. 27 sentyabr 2020. 27 sentyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 oktyabr 2020.
  67. ↑ Avaliyani, Dimitri. "Karabakh: the battle for Hadrut and why it's important". Jam News. 12 oktyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  68. ↑ Roblin, Sebastiyan. "Despite Ceasefire, Fate Of The Nagorno-Karabakh May Turn On The Lachin Corridor". Forbes (ingilis). 26 oktyabr 2020. 2 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  69. ↑ "Nagorno-Karabakh: Armenia accuses Azerbaijan of shelling Shusha cathedral". BBC News. 8 oktyabr 2020. 8 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  70. ↑ "Nagorno-Karabakh: Armenia claims cathedral hit by Azerbaijan shelling". Deutsche Welle. 8 oktyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib.
  71. ↑ "At night Azerbaijan shells Stepanakert with cluster bombs, 3 injured (VIDEO)". news.am. NEWS.am. 2010-10-17. İstifadə tarixi: 2020-10-17.
  72. ↑ "НКР сообщает об обстреле трех сел" [NKR reports shelling of three villages] (rus). BBC Rusca Xidməti. 25 oktyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2020.
  73. ↑ "Азербайджанская армия отрицает, что стреляла по Шуше и Степанакерту" [Azerbaijani army denies firing at Shusha and Stepanakert] (rus). BBC Rusca Xidməti. 28 oktyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2020.
  74. ↑ "В Шуше один погибший под обстрелом" [One dead under fire in Shusha]. BBC Rusca Xidməti (rus). 28 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 oktyabr 2020.
  75. ↑ "Минобороны Армении сообщает о боях в нескольких километрах от Шуши" [Armenian Defense Ministry reports on battles a few kilometers from Shushi] (rus). BBC Rusca Xidməti. 29 oktyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 oktyabr 2020.
  76. ↑ Demuryan, Avet. "Azerbaijani forces close in on key town in Nagorno-Karabakh". Associated Press. 29 oktyabr 2020. 30 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 oktyabr 2020.
  77. ↑ "Минобороны Армении: Азербайджанские подразделения отброшены от Шуши" [Armenian Defense Ministry: Azerbaijani units were driven back from Shushi]. Eurasia Daily (rus). 30 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  78. ↑ "Бой идет под Шушой" [The battle is underway near Shusha]. BBC Rusca Xidməti (rus). 30 oktyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 noyabr 2020.
  79. ↑ "Взрывы в районе Степанакерта и Шуши" [Explosions in the area of ​​Stepanakert and Shushi]. BBC Rusca Xidməti (rus). 30 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  80. ↑ "Спасательная служба непризнанной Нагорно-Карабахской республики сообщает о новом обстреле Шуши" [The rescue service of the unrecognized Nagorno-Karabakh Republic informs about a new shelling of Shushi.]. BBC Rusca Xidməti (rus). 31 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  81. ↑ "Армянская сторона сообщает о новых погибших и боях под Шушой и Мартуни" [Armenian side informs about new dead and battles near Shusha and Martuni]. BBC Rusca Xidməti (rus). 2 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 noyabr 2020.
  82. ↑ "Live updates: Day 35 of Nagorno-Karabakh fighting". OC Media (ingilis). 31 oktyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  83. ↑ "Azerbaijan Uses White Phosphorus Munitions in Karabakh". Massis Post. 1 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  84. ↑ "Baku denies reports on use of white phosphorus munitions in Nagorno-Karabakh". TASS (ingilis). 31 oktyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  85. ↑ "Lawsuit on the fact of the use of white phosphorus by Armenians in Karabakh". Turan İnformasiya Agentliyi (ingilis). 20 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  86. ↑ "Armenia, Azerbaijan trade accusations again after new attacks". Al Jazeera (ingilis). 31 oktyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  87. ↑ "Nagorno-Karabakh: Armenia accuses Azerbaijan of using phosphorus bombs". France24 (ingilis). 19 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  88. ↑ "Supreme Commander-in-Chief congratulates Lieutenant General Hikmet Mirzayev on liberation of Shusha". Azəri Press Agentliyi (ingilis). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  89. ↑ "Artsakh President gives special thanks to Seyran Ohanyan for defense of Shushi". News.am (ingilis). 5 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  90. ↑ "Главное к вечеру среды" [The main thing by Wednesday evening]. BBC Rusca Xidməti (rus). 4 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  91. ↑ "Turkish weapons, 80 stranded journalists – situation in Karabakh, November 5". JAMNews (ingilis). 5 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  92. ↑ "Обстрелы Лачина и Шуши" [Shelling of Lachin and Shushi]. BBC Rusca Xidməti (rus). 5 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  93. ↑ "Главное к утру четверга, 40-го дня войны" [The main thing by Thursday morning, 40th day of war]. BBC Rusca Xidməti (rus). 5 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  94. ↑ "Azerbaijan surrounded the city of Shushi from three directions overnight - the assault has already begun". Avia.pro (ingilis). 5 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  95. ↑ "Azerbaijan says it seized Nagorno-Karabakh's 2nd-largest city". Al Jazeera (ingilis). 8 noyabr 2020. 8 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  96. ↑ "Nagorno-Karabakh Briefing". The Moscow Times (ingilis). 7 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  97. ↑ "President for the first time announced liberation of two villages in Khojaly district". Azeri Daily (ingilis). 7 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  98. ↑ "Армяне проигрывают решающее сражение в Карабахе: азербайджанские войска вошли в Шушу, самый центр непризнанной республики. Армянское население покидает Карабах" [The Armenians are losing the decisive battle in Karabakh: Azerbaijani troops entered Shusha, the very center of the unrecognized republic. Armenian population leaves Karabakh]. Meduza.io (rus). 8 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  99. ↑ "Как спецназ ВС Азербайджана освобождал Шушу от оккупации. Новости "Москва-Баку" с Анной Немолякиной 9 ноября (видео)" [How the special forces of the Armed Forces of Azerbaijan liberated Shusha from occupation. News "Moscow-Baku" with Anna Nemolyakina on November 9 (video)]. Moscow-Baku (rus). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  100. ↑ "We have destroyed enemy in hand-to-hand battle, crossing ravines, forests, mountains, and liberated Shusha - President Aliyev". Trend İnformasiya Agentliyi (ingilis). 24 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  101. ↑ "Azerbaijan liberates Karabakh's second-largest city occupied by Armenia". Middle East Monitor (ingilis). 8 noyabr 2020. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  102. ↑ "В Карабахе сообщили о восьми ракетных ударах Азербайджана по Степанакерту" [Eight missile strikes by Azerbaijan on Stepanakert reported in Karabakh]. İzvestiya (rus). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  103. ↑ "Nagorno-Karabakh: Azerbaijan 'takes key town' in Armenia conflict". BBC News (ingilis). 8 noyabr 2020. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  104. ↑ Ovannisyan, Nvard; Bağırova, Nailə. "Armenia reports battles around strategic city in Nagorno-Karabakh". Reuters (ingilis). 9 noyabr 2020. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  105. ↑ "Azerbaijani Army liberates 23 more villages from occupation". News.az (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  106. ↑ "Victorious Azerbaijani Army liberated 48 more villages, 1 settlement and 8 strategic hills from occupation". Azəri Press Agentliyi (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  107. ↑ "Ethnic Armenians confirm loss of Shusha to Azeri forces". Al Jazeera (ingilis). 9 noyabr 2020. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  108. ↑ Ozborn, Endrü; Ovannisyan, Nvard; Bağırova, Nailə. "Russian peacekeepers deploy to Nagorno-Karabakh after ceasefire deal". Reuters (ingilis). 10 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  109. ↑ "Armenia, Azerbaijan exchange troops' bodies after ceasefire". Al Jazeera. 17 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  110. ↑ "Armenia, Azerbaijan Trade Fresh Accusations of Karabakh Shelling". Voice of America (ingilis). 31 oktyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  111. ↑ "Colonel-General Seyran Ohanyan wounded in Shusha". Azeri Daily (ingilis). 7 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  112. ↑ "Armenia MOD: Ex-minister Seyran Ohanyan is not wounded in Artsakh". News.am (ingilis). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  113. ↑ "Շուշիի մոտ փրկվել է վիրավոր ոստիկան, որը վեց օրից ավելի թաքնվել էր անտառում․ Արտակ Բեգլարյան" [A wounded policeman was rescued near Shushi, who had been hiding in the forest for more than six days. Artak Beglaryan]. CivilNet (erməni). 21 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  114. ↑ "Журналист Марк Григорян: потеря Шуши - это, видимо, потеря Карабаха" [Journalist Mark Grigoryan: the loss of Shushi is, apparently, the loss of Karabakh]. BBC Rusca Xidməti (rus). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  115. ↑ "Пашинян заявляет о подписании мирного соглашения" [Pashinyan announces the signing of a peace agreement]. BBC Rusca Xidməti (rus). 10 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  116. ↑ "Потерю Шуши армянам будет "очень сложно воспринять" – политолог Сурен Саргсян" [Loss of Shushi will be "very difficult for Armenians to perceive" – ​​political scientist Suren Sargsyan]. BBC Rusca Xidməti (rus). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  117. ↑ Demuryan, Avet. "Armenians protest Nagorno-Karabakh truce terms for a 3rd day". Associated Press (ingilis). 12 noyabr 2020. 16 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  118. ↑ Məclumyan, Ani. "Putin says Armenia could have stopped the war and kept Shusha". Eurasianet (ingilis). 18 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  119. ↑ "Նիկոլ Փաշինյանը՝ եռակողմ հայտարարության ստորագրության չեղարկման, Շուշիի անկման, արտահերթ ընտրությունների մասին" [Nikol Pashinyan on cancellation of signing trilateral statement, fall of Shushi, snap elections] (erməni). 13 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  120. ↑ "Ամեն ինչ պետք է անենք, որ այս դժվար փորձությունը դառնա ապագայի կարևոր անկյունաքար. Փաշինյան" [We must do everything we can to make this difficult test a cornerstone of the future. Pashinyan] (erməni). 12 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  121. ↑ "Путин высоко оценил действия Пашиняна в критической для Армении ситуации" [Putin praised Pashinyan's actions in a critical situation for Armenia]. Interfax (rus). 18 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  122. ↑ MakKernan, Betan. "Azerbaijan claims to have captured key city in Nagorno-Karabakh". The Guardian (ingilis). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  123. ↑ "Azerbaijani leader: Forces seize key Nagorno-Karabakh city". Associated Press (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  124. ↑ "Nagorno-Karabakh: Azerbaijan announces capture of major city". Deutsche Welle (ingilis). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  125. ↑ "Ilham Aliyev and First Lady Mehriban Aliyeva have today visited the Honorary Alley and the Alley of Martyrs". President.az (ingilis). Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyası. 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  126. ↑ "Azerbaijan celebrating 'liberation of city of Shusha in Karabakh', Turkish ministers in Baku". JAMNews (ingilis). 8 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  127. ↑ "Celebration without the borders: Azerbaijanis celebrated the capture of Shusha in Moscow". Novye İzvestiya (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  128. ↑ "A car rally for Shusha in New York - Photo". Axar.az (ingilis). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  129. ↑ "Вугар Сеидов: "Освободить то, что спрятано в центре - Шушу - это просто фантастика!"" [Vugar Seyidov: "To liberate what is hidden in the center - Shusha - is just fantastic!"]. 1news.az (rus). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  130. ↑ "Azerbaijani troops enter Lachin district in Nagorno-Karabakh". TASS. 30 noyabr 2020. 1 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 dekabr 2020.
  131. ↑ "Российские миротворцы в Нагорном Карабахе. Фоторепортаж" [Russian peacekeepers in Nagorno-Karabakh. Photo report]. RBK (rus). 13 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  132. ↑ "Azerbaijan announces capture of Karabakh's second-largest city, Armenia denies it". Reuters (ingilis). 8 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2020.
  133. ↑ "Şuşa zaferinin kutlandığı Azerbaycan'da gündem Selçuk Bayraktar! 'Milli Kahraman adı verilsin'". Takvim (türk). 9 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  134. ↑ Durukan, Namık. "Şuşa işgalden kurtarıldı". Milliyet (türk). 9 noyabr 2020. 29 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 noyabr 2020.
  135. ↑ "Liberation of Shusha prove that justice has been restored - Iranian MP". Mena Report (ingilis). 9 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  136. ↑ "Pakistan's ambassador to Azerbaijani expresses congratulations on liberation of Shusha". Trend İnformasiya Agentliyi (ingilis). 9 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
  137. ↑ "Former President of Latvia congratulates President Aliyev on regaining Shusha". Mena Report (ingilis). 10 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  138. ↑ Otorbayev, Djoomart. "From Djoomart Otorbayev, Former Prime Minister of Kyrgyzstan, Member of Nizami Ganjavi International Center". President.az (ingilis). Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyası. 9 noyabr 2020. 28 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 noyabr 2020.
  139. ↑ "Situation in Nagorno-Karabakh (7 noyabr 2020)" (ingilis). Fransa Xarici İşlər Nazirliyi. 9 noyabr 2020. 9 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 noyabr 2020.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Şuşanın_azad_edilməsi&oldid=5627453"