Ərdəbil xanlığı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Disambig.svg Bu məqalə Ərdəbil xanlığı haqqındadır. Digər mənalar üçün Ərdəbil (dəqiqləşdirmə) səhifəsinə baxın.
Ərdəbil xanlığı
17471808
Ərdəbil xanlığı sərhədləri ilə
Ərdəbil xanlığı sərhədləri ilə
StatusuXanlıq
PaytaxtıƏrdəbil
Ən böyük şəhəriƏrdəbil, Zəncan, Miyanə
Rəsmi dilləriAzərbaycan dili,
fars dili
Dini
İslam (Şiəlik)
İdarəetmə formasıMütləq monarxiya
SülaləŞahsevən eli
Xan 
• (1747-1763)
Bədr xan Şahsevən (ilk)
• (1763-1808)
Nəsir xan Şahsevən(son)
Tarixi 
• Yaranması
1747
• Süqutu
1808
Ərazisi
Əhalisi
• Təxmini
azərbaycanlılar
Sələfi
Xələfi
Əfşarlar imperiyası
Qacarlar

Ərdəbil xanlığı — XVIII əsrin 40-cı illəri - XIX əsrin əvvəllərində Cənubi Azərbaycan ərazisində (indiki İran) mövcud olmuş xanlıq. Ərazisi Talış, Qaradağ, Təbriz, MarağaGilan xanlıqları ilə hüdudlanırdı. Mərkəzi Ərdəbil şəhəri idi.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

XVIII əsrin ortalarında yaranmış xanlıqlardan biri də Ərdəbil xanlığı olmuşdur. Lənkəran, Qaradağ, Qarabağ, SərabGilan xanlıqları ilə həmsərhəd olan xanlığın mərkəzi Ərdəbil idi. Xanlığın əsasənı Şahsevən tayfasından olan Bədir xan qoymuş və dövləti siyasi cəhətcə möhkəmləndirmişdi. Xanlığı feodal əyanlarından ibarət divanxana idarə edirdi. Mahallarda idarəçilik işləri bəylər, naiblər, kəndlərdə kətxudalar tərəfindən aparılırdı. Xanlığın 3 min nəfərlik daimi qoşunu var idi. Bədir xanın oğlu Nəzərəli xan Şahsevənın dövründə (1747-1783) zəndlərqacarlarla münasibət kəskinləşmişdi. Nəzərəli xan Şahsevən nikah diplomatiyası vasitəsilə qarabağlı İbrahim xanla dostluq əlaqələri yaratmişdi. Talış xanlığı ilə də mehriban qonşuluq münasibətində idi.

Qubalı Fətəli xan 1784-cü ilin mayında hücum edərək ƏrdəbiliMeşkini tutdu. Bu hadisə Fətəli xanın düşmənlərinin, xüsusilə, Rusiyanın narazılığına səbəb oldu. Ona görə də Fətəli xan Ərdəbili tərk etməli oldu.

Qubalı Fətəli xanın Həsən xan Muğanlı ilə Ərdəbil xanlığına yürüşü. May 1784-cü il

Nəzərəli xanla şərik hakimiyyətə malik olan Nəsir xanın (1763-1808) dövründə, 1797-ci ildən etibarən xanlıq müstəqilliyini itirərək Qacarlardan asılı vəziyyətə düşmüşdü. Xanlığın fəaliyyətinə 1808-ci ildə Qacarlar sülaləsi tərəfindən son qoyulmuşdu.

Hakimləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sıra Xan Hakimiyyət illəri Haqqında
1
Bədir xan Şahsevən
1747-1763
2
Nəzərəli xan Şahsevən
1763-1792
3
Nəsir xan Şahsevən
1763-1808
Qardaşı Nəzərəli xan Şahsevən ilə şərik hakimiyyətə malik idi.
3
Həsən xan Muğanlı
may 1784-fevral 1785
Qubalı Fətəli xan vassalları ilə Ərdəbili tutduqdan sonra Həsən xanı Ərdəbilə hakim təyin etmişdi.
4
Məhəmmədhüseyn xan Əmirli-Avşar
1793-1820

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vikianbarda Ərdəbil xanlığı ilə əlaqəli mediafayllar var.