Azərbaycanın tarixi qoruqlarının siyahısı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Bu məqalə tarixi qoruqlar haqqındadır. Təbiət qoruqları üçün baxın: Azərbaycan qoruqları.
Qız qalası
Nuxa qalası

Azərbaycanın tarixi qoruqlarının siyahısı — Azərbaycan Respublikası ərazisində mövcud olan 28 tarixi qoruğun siyahısı. Bu qoruqların 14-ü tarixi-mədəniyyət qoruğu, 8-i tarixi-memarlıq, 2-i tarixi-bədii qoruqdur. Yalnızca Yanardağ həm tarixi-mədəniyyət, həm də təbiət qoruğu olaraq fəaliyyət göstəririr. Qoruqlardan 3-ü Naxçıvan Muxtar Respublikası, 1-i erməni işğalındakı Dağlıq Qarabağ ərazisində, 1-i isə Gürcüstanla mübahisəli ərazidədir. İçərişəhər, Qobustan və Yuxarı Baş qoruqları Ümumdünya irsidir, Atəşgah, Ordubad və Şuşa qoruqları isə namizəd siyahısındadır.[1]

"Abidə qoruqlarının nümunəvi Əsasnaməsi"nin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin qərarına görə qoruq tarix və mədəniyyət üçün böyük əhəmiyyəti olan, tarix və mədəniyyət abidələrinin, arxeoloji və memarlıq obyektlərinin, etnoqrafik, numizmatik, epiqrafik, antropoloji materiallarının, tarixi hadisə və şəxsiyyətlərlə bağlı olan binaların, xatirə yerlərinin, əşyaların yerləşdiyi və dövlət tərəfindən mühafizə edilən ərazilər və məskənlərdir. Xüsusi əhəmiyyət kəsb edən arxeoloji, etnoqrafik, memarlıq, şəhərsalma və digər komplekslər Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən Qoruq elan edilir.[2]

Siyahı[redaktə | əsas redaktə]

Rənglərin göstəriciləri
YUNESCO Ümumdünya irsi siyahısındadır YUNESCO Ümumdünya irsi namizəd siyahısı və Azərbaycanda qeydiyyata alınmış dünya əhəmiyyətli memarlıq abidələrinin siyahısındadır
Yalnız Azərbaycanda qeydiyyata alınmış dünya əhəmiyyətli memarlıq abidələrinin siyahısındadır Yalnız Azərbaycanda qeydiyyata alınmış dünya əhəmiyyətli arxeoloji abidələrinin siyahısındadır
№ Adı Şəkil Daxildir İstinad
1 Gülüstan tarix-mədəniyyət qoruğu Şeyx Xorasan türbəsin.jpg Cuğa abidələri: Cuğa körpüsü  • Cuğa karvansarayı  • Cuğa qalası  • Cuğa türbəsi  • Cuğa kilsəsi  • Cuğa nekropolu
Xanəgah abidələri: Əlincəçay xanəgahı  • Xanəgah hamamı  • Xanəgah təkiyəsi  • Xanəgah nekropolları		 [3]
2 Nardaran tarix-mədəniyyət qoruğu Nardaran Fortress.JPG Xan bağının köşkü • Səfəvi dövrü karvansarayı • Hacı Baxşı məscidi • Nardaran məscidi • Pirsəid məscidi • Cümə məscidi • Səid Yusif məscidi • Kiçik məscid • Nardaran qalası • Xan hamamı • Qazi türbəsi [4]
3 İçərişəhər tarix-memarlıq qoruğu (siyahı) Baku, Azerbaiyán, 2016-09-26, DD 211.jpg Dünya əhəmiyyətli abidələr: Qız qalası  • Şirvanşahlar sarayı  • Məhəmməd məscidi
Ölkə əhəmiyyətli abidələr: Ağa Mikayıl hamamı  • Kiçik karvansaray  • Bakı qalası  • Molla Əhməd məscidi  • Hacı Bani hamamı  • İkimərtəbəli karvansaray  • Hacı Bani məscidi  • Xanlar məscidi  • Çin məscidi  • Qasım bəy hamamı  • Mədrəsə məscid  • Buxara karvansarayı  • Multanı karvansarayı  • Aşur məscidi  • Şeyx İbrahim məscidi  • Həzrəti Əli məscidi  • Xıdır məscidi  • Gileyli məscidi  • Dördbucaqlı qala  • Cümə məscidi  • Yeraltı tikintilər  • Bazar meydanı  • Təkiyə  • Ovdan  • Bakı xan sarayı  • Su kəməri və kanalizasiya  • Yeraltı hamam  • Baba Kuhi Bakuvi məscidi
Yerli əhəmiyyətli abidələr: Bəylər məscidi  • Müqəddəs Nikolay kilsəsi  • Müqəddəs Varfolomey kilsəsi  • Zəncirli bina  • Ağa Zeynal hamamı  • Cin məscidi  • Hacı Heybət məscidi  • Mirzə Əhməd məscidi  • Hacı Qayıb məscidi  • Dükan  • Şah Evi  • Dükan  • XVI-XVII əsrlər tikilisi  • XV əsr tikilisi  • Tağlı bina  • Karvansaray  • Karvansaray		 [5]
4 Çıraqqala tarixi qoruğu Чираг-Гала.jpg [6]
5 Şabran tarixi qoruğu Qədim Şabran.jpg [7]
6 Yanardağ tarix-mədəniyyət və təbiət qoruğu Yanar Dagh.JPG [8]
7 Qobustan tarixi-bədii qoruğu Petroglyphs in Gobustan 01.jpg Ana zağa düşərgəsi  • Firuz-1 düşərgəsi  • Ceyranlar düşərgəsi  • Firuz-2 düşərgəsi  • Şonqar düşərgəsi  • Maral düşərgəsi  • Qobustan petroqlifləri  • Qaval daşı [9][10]
8 Xınalıq tarix-memarlıq və etnoqrafiya qoruğu 20160821T071234 Lat 41 9 48.01728000 N Long 48 7 36.10008000 E.jpg [11]
9 Keşikçidağ tarix-mədəniyyət qoruğu George IV & Tamar. Fresco from Bertubani.jpg Keşikçidağ monastırı:
Qabırrıçayın sağ sahili: Bertuban monastırı  • Çiçikuri monastırı  • Udabno monastırı		 [11]
10 Atəşgah tarix-memarlıq qoruğu Zoroastrian Fire Temple - panoramio.jpg [12]
11 Gəncə tarix-mədəniyyət qoruğu İmamzadə türbəsi (Gəncə) 2.jpg Qədim Gəncə  • Qədim Gəncə qalası  • Comərd Qəssab türbəsi  • İmamzadə türbəsi [13][10]
12 Qala tarix-etnoqrafiya qoruğu Qala Dövlət tarix-etnoqrafiya qoruğu. Dublalı ev.jpg 7 ölkə əhəmiyyətli,
34 yerli əhəmiyyətli abidə		 [14]
13 Şuşa tarix-memarlıq qoruğu Khans Palace010.JPG
Shushi039.JPG
Ghazanchetsots Cathedral in June 2018.jpg		 Şuşa qalası: Gəncə qapısı  • İrəvan qapısı  • Ağoğlan qapısı
Meydanlar: Divanxana  • Meydan  • Aşağı meydan
Küçələr: Rasta bazar  • Şeytan bazar  • Aşağı bazar
Saraylar və malikanələr: Qarabağ xan sarayı  • İbrahimxəlil xan sarayı  • Qaraböyük xanım sarayı  • Məhəmmədhəsən ağa sarayı  • Xan qızı Natəvanın evi  • Mehmandarovların evi  • Zöhrabbəyovların evi  • Səfərbəyovların evi  • Fərəməzovların evi  • Hacı Quluların mülkü  • Hacı Məmmədin evi  • Behbudovların evi  • Qədimovların mülkü  • Mir Möhsün Nəvvabın evi  • Əsəd bəyin evi  • Uğurlu bəyin evi  • Firudin bəyin evi  • Hüseyn bəyin evi  • Şükür bəyin evi  • Ələkbər bəyin evi  • Cahangir bəyin evi  • Mamay bəyin evi  • Cəfərqulu ağanın evi  • Üzeyir Hacıbəyovun evi  • Zülfüqar Hacıbəyovun evi  • Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin evi  • Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin evi  • Sadıqcanın evi  • Seyid Şuşinskinin evi  • Qasım bəy Zakirin evi  • Bülbülün evi  • Firudin bəy Köçərlinin evi  • Keçəçi oğlu Məhəmmədin evi  • Süleyman Sani Axundovun evi  • Gəray Əsədovun evi  • Cabbar Qaryağdıoğlunun evi  • Süleyman Vəzirovun evi  • Hüsü Hacıyevin evi  • Nəcəf bəy vəzirovun evi
Karvansaralar: İki mərtəbəli karvansaray  • Xanlıq Muxtar karvansarayı  • Ağa Qəhrəman Mirsiyab oğlunun karvansarayı  • Səfərov qardaşlarının karvansarayı  • Zarıslıda Korun karvansarayı
Kilsə və monastırlar: Qazançı kafedralı  • Müqəddəs Vəftizçi İohann kilsəsi  • Müqəddəs Tanrı anası kilsəsi  • Qız monastırı
Məscidlər: Yuxarı Gövhər ağa məscidi  • Aşağı Gövhər ağa məscidi  • Hacı Yusifli məscidi  • Saatlı məscidi  • Malıbəyli məscidi  • Culfalar məscidi  • Çuxur məhəllə məscidi  • Çöl Qala məscidi  • Köçərli məscidi  • Mamay məscidi  • Mərdinli məscidi  • Quyuluq məscidi • Seyidli məscidi  • Təzə məhəllə məscidi  • Xoca Mərcanlı məscidi
Hamamlar: Şirin su hamamı  • Malıbəyli hamamı		 [15]
14 Yuxarı Baş tarix-memarlıq qoruğu Şəki xan sarayı common.jpg Qalalar: Nuxa qalası
Saraylar: Şəki xan sarayı • Şəkixanovların evi
Karvansaralar: Aşağı Karvansara • Yuxarı Karvansara
Məscidlər: Xan məscidi• Cümə məscidi • Ömər Əfəndi məscidi • Giləhli məscidi • İmam Əli məscidi
Hamamlar: Aqvanlar hamamı • Dərya hamamı • Yeraltı hamam
Digər: Dairəvi məbəd • Xan çinarı		 [16]
15 Basqal tarix-mədəniyyət qoruğu Basqal village.jpg 2 yerli əhəmiyyətli abidə [17]
16 Lahıc tarix-mədəniyyət qoruğu Lahic.jpg 93 yerli əhəmiyyətli abidə [17][10]
17 Kiş tarix-mədəniyyət qoruğu Kishchurchsideview.JPG [17]
18 Ordubad tarix-mədəniyyət qoruğu Ordubad qeyseriyye zorxana svln4821.jpg Kilsələr: Yuxarı Əylis kilsəsi  • Müqəddəs Foma kilsəsi

Məscidlər: Cümə məscidi  • Meyrəmçə  • Yetim  • Aşağı Ambaras  • Yuxarı Ambaras  • Sultan Murad  • Sərşəhr  • Malik İbrahim  • Dilbər  • Mingis  • Qırxayaq  • Hacı Madalı  • Hacı İbrahim  • Hacı Məmməd Həsən  • Hacı Abutalıb  • Hovuz  • Əngəm məscidi  • Kərbəlayi Əkbər  • Üçtürləngi  • Çınqılbaşı  • Meyramca Türbələr: Dər  • Eyvaz

[18][10]
19 Zaqatala tarix-mədəniyyət qoruğu Zagatala fortress.jpg 19 yerli əhəmiyyətli abidə [10]
20 Qəbələ tarix-mədəniyyət qoruğu Ancient Gabala00.jpg [10]
21 Avey tarix-mədəniyyət qoruğu Avey mebedi.jpg [10]
22 İlisu tarix-mədəniyyət qoruğu Sumug-Gala1.jpg [19]
23 Gəmiqaya tarix-bədii qoruğu Rock art in Ordubad.jpg [20]
24 Pir Hüseyn Xanəgahı tarix-memarlıq qoruğu Pir-huseyin-xanegahi-fotolar-7t4x7y1d.jpg
25 "Şirvanşahlar Sarayı Kompleksi" Dövlət tarixi-memarlıq qoruq-muzeyi Şirvanşahlar saray kompleksi.jpg Yuxarı həyət: Şirvanşahların saray binası  • Divanxana
Orta həyət: Keyqubad məscidi  • Seyid Yəhya Bakuvinin türbəsi  • Murad darvazası
Aşağı həyət: Şah məscidi  • Şirvanşahlar türbəsi  • Saray hamamı  • Ovdan
26 Nizami məqbərə kompleksi Gəncə - 20.07.17 - 21.jpg [20]
27 Quba Soyqırımı Memorial Kompleksi View of Guba Genocide Memorial Complex statues.JPG [20]
28 Arpaçay tarix-mədəniyyət qoruğu Arpaçay vadisində Yengicə hamamı.PNG [20]

Dövr, tarixi dövlət və ya dinlərə görə qoruqların bölgüsü[redaktə | əsas redaktə]

Qoruqların xəritələri[redaktə | əsas redaktə]

İçərişəhər[redaktə | əsas redaktə]

Azərbaycanın tarixi qoruqlarının siyahısı (İçərişəhər)
Xəritədə İçərişəhərdəki mühüm tarix-memarlıq abidələri göstərilib:
hamamlar: 4 — 7;
karvansaraylar: 8 — 11;
məscidlər: 12 — 27
kilsələr: 32— 33

Qobustan[redaktə | əsas redaktə]

Azərbaycanın tarixi qoruqlarının siyahısı (Qobustan)
Offline dot.png
г. Kənizdağ
Black 30x30.png
Yazılı
Black 30x30.png
Əliqulu
Black 30x30.png
Bəylər
Map symbol archaeology.svg
Map symbol archaeology.svg
Map symbol archaeology.svg
Map symbol archaeology.svg
Unesco Cultural Heritage logo.svg
Карта территории района наскальных изображений:
Roundel-sable.svg — Şəhər tipli qəsəbə
Black 30x30.png — qışlaq
Map symbol archaeology.svg — daşlar
Unesco Cultural Heritage logo.svg — Qoruq muzeyi


Yuxarı Baş[redaktə | əsas redaktə]

Azərbaycanın tarixi qoruqlarının siyahısı (Yuxarı Baş Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu)
RM-1.svg
M.F.Axundovun ev muzeyi
AB-Brücke.svg
Qurcana çayı üzərində körpü
Mosque.svg
Gödək minarə
Mosque.svg
Giləhli məscidi
RM-1.svg
Şəki tarix diyarşünaslıq muzeyi
RM-1.svg
Rəsm qalereyası
RM-1.svg
Ağvanlar hamamı
RM-1.svg
Hamam
Symbol Industry.svg
1 №-li fabrikin binası
ButtonBlack.svg
Qurcana çayı
ButtonBlack.svg
Dəyirmanarx çayı
Monument icon for maps.svg
B.Vahabzadənin heykəli
Italian traffic signs - icona albergo o motel.svg
«Sheki Palace» hoteli
Italian traffic signs - icona albergo o motel.svg
“Yuxarı Baş” Tarix-Memarlıq Qoruğu ərazisinində yerləşən obyeklər.

Lahıc[redaktə | əsas redaktə]

Azərbaycanın tarixi qoruqlarının siyahısı (Lahıc)
AB-Brücke.svg
Education - Grad Hat.svg
BSicon uxMILL.svg
Pictograms-nps-food service.svg
Pictograms-nps-food service.svg
Gfi-set01-hostel.svg
Gfi-set01-hostel.svg
Gfi-set01-hostel.svg
Pictograms-nps-showers.svg
Hacı
Nurməmməd
Pictograms-nps-showers.svg
Hacı
Cahanbəxşə
RiverIcon-Spring.svg
Zəvəro
RiverIcon-Spring.svg
Baba
RiverIcon-Spring.svg
Hacı Qara
Lahıcının məhəlli xəritəsi:
Unesco Cultural Heritage logo.svg — muzey; Gfi-set01-mosque.png — məscid; AB-Brücke.svg — “İl körpüsü”; Education - Grad Hat.svg — məktəb;
BSicon uxMILL.svg — su dəyirmanı; AB-Rast.svg — kafe; Gfi-set01-hostel.svg — mehmanxana; Pictograms-nps-showers.svg — hamam; RiverIcon-Spring.svg— bulaq; Map symbol archaeology.svg — xarabalıq

Şirvanşahlar sarayı[redaktə | əsas redaktə]

Şirvanşahlar saray kompleksinin planı

Şəkildəki planda abidələr rəqəmlərlə göstərilmiş, aşağıdakı isə hansı rəqəm altında hansı abidənin qeyd edildiyi yazılmışdır.

  1. Saray
  2. Divanxana
  3. Seyid Yəhya Bakuvinin türbəsi
  4. Dağılmış Keyqubad məscidinin yeri
  5. Murad darvazası
  6. Şah məscidi
  7. Şirvanşahlar türbəsi
  8. Saray hamamı
  9. Ovdan.

Qeyd: Sarayın təqdim edilən planının müəllifi V.N.Leviatovdur.[21]

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ UNESCO World Heritage Sites in Azerbaijan (Azərbaycanda YUNESKO-nun Ümumdünya İrsi Abidələri)
  2. ↑ ""Abidə qoruqlarının nümunəvi Əsasnaməsi"nin təsdiq edilməsi barədə AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ NAZİRLƏR KABİNETİN QƏRARI". 2018-07-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  3. ↑ "Naxçıvan MSSR-nin Culfa rayonunda yerləşən "Gülüstan" tarix-mədəniyyət qoruğu haqqında Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə AZƏRBAYCAN SSR NAZİRLƏR SOVETİ QƏRAR". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  4. ↑ "Bakı şəhəri Sabunçu rayonunun Nardaran qəsəbəsində yerləşən tarix-mədəniyyət qoruğu haqqında Əsasnamə". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  5. ↑ "Bakı şəhərində İçərişəhər tarix-memarlıq qoruğunun mühafizəsi və bərpası ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  6. ↑ ""Çıraqqala" tarixi abidələr kompleksinin bərpası və qorunması haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  7. ↑ "Şabran şəhəri" tarix və mədəniyyət abidəsinin qorunması haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  8. ↑ ""Yanardağ " dövlət tarix-mədəniyyət və təbiət qoruğunun yaradılması haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  9. ↑ "Qobustan dövlət tarixi-bədii qoruğu ərazisində yerləşən tarixi və mədəni sərvətlərin qorunması haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  10. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin bəzi qərarlarına dəyişikliklər edilməsi və bəzi qərarlarının və sərəncamlarının qüvvədən düşmüş hesab edilməsi barədə AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİN QƏRARI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  11. ↑ 1 2 "Azərbaycan Respublikasının Quba rayonunun Xınalıq kəndinin tarixi ərazisinin Azərbaycan Respublikasının "Xınalıq" Dövlət tarix-memarlıq və etnoqrafiya qoruğu və Ağstafa rayonunun ərazisində Keşikçidağ silsiləsinin bir hissəsini əhatə edən mağaralar kompleksinin Azərbaycan Respublikasının "Keşikçidağ" Dövlət tarix-mədəniyyət qoruğu elan edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  12. ↑ "Azərbaycan Respublikasının Bakı şəhəri Suraxanı rayonunda Atəşgah məbədi ərazisinin "Atəşgah məbədi" Dövlət tarix-memarlıq qoruğu elan edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  13. ↑ "Gəncə Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu ərazisindəki "İmamzadə" kompleksinin bərpası ilə əlaqədar tədbirlər haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  14. ↑ ""Qala" Dövlət Tarix-Etnoqrafiya Qoruğunun fəaliyyətinin təmin edilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  15. ↑ "Şuşa şəhərinin Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğalının iyirminci ildönümü haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMII". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  16. ↑ "Şəki şəhərinin tarixi hissəsinin qorunması haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  17. ↑ 1 2 3 "Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin strukturuna daxil olmayan tabeliyindəki qurumların SİYAHISI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  18. ↑ "Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin əhəmiyyət dərəcələrinə görə bölgüsünün təsdiq edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİN QƏRARI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  19. ↑ "Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi haqqında Əsasnamənin, nazirliyin strukturunun təsdiq edilməsi və aparatının işçilərinin say həddinin müəyyən edilməsi barədə AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN FƏRMANI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  20. ↑ 1 2 3 4 "Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi haqqında Əsasnamənin, nazirliyin strukturunun təsdiq edilməsi və aparatının işçilərinin say həddinin müəyyən edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2006-cı il 18 aprel tarixli 393 nömrəli Fərmanında dəyişiklik edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN FƏRMANI". İstifadə tarixi: 2018-06-20.
  21. ↑ Левиатов 1944, səh. 8.

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Azərbaycanın_tarixi_qoruqlarının_siyahısı&oldid=4850253"