40°21′58″ şm. e. 49°50′04″ ş. u.HGYO

Bəylər məscidi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Bəylər məscidi
Xəritə
40°21′58″ şm. e. 49°50′04″ ş. u.HGYO
Ölkə  Azərbaycan
Şəhər Bakı
Yerləşir Bakı
Aidiyyatı İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu
Memar Seyid Hüseyn
Sifarişçi Murtuza Muxtarov
Tikilmə tarixi 1895
Üslubu Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi
Vəziyyəti Bərpa olunub.
Rəsmi adı: Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower
TipiMədəni
Kriteriyavi
Təyin edilib2000
Hissəsiİçərişəhər
İstinad nöm.958
DövlətAzərbaycan
RegionAvropa və Şimali Amerika
İstinad nöm.93-9
ƏhəmiyyətiÖlkə əhəmiyyətli
BölməMemarlıq abidələri
Bəylər məscidi (İçərişəhər)
Bəylər məscidi
İçərişəhərin xəritəsində məscidin yeri
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bəylər məscidi — Azərbaycanda İçərişəhərdə yerləşən XIX əsrə aid yerli əhəmiyyətli tarix-memarlıq abidəsi, məscid.

Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.

Hazırda məsciddə Müqəddəs əmanətlər muzeyi fəaliyyət göstərir.

Haqqında

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlk dövrlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bəylər məscidi 1895-ci ildə İçərişəhərin şimal qərbində, Şirvanşahlar Sarayının Murad darvazasının yaxınlığında tikilib.[1] Məscid Bakının məşhur bəylərinin sifarişi ilə tikildiyi üçün bu adı qazanıb.[2] Məscidin tikilməsinə Məhəmməd Haşim Əl-Bakuinin oğulları Hacı Baba və Hacı Cavad, eləcə də məşhur milyonçu Murtuza Muxtarov maliyyə ayırıblar.[3] Məscidin memarı Seyid Hüseyn xəttatları isə İbrahim Şirvani, Mir Əli ən-Nağı və Mir Tağıdır. Bu məscid həm də İçərişəhərdə tikilmiş sonuncu məsciddir.[2]

Azərbaycanda sovet işğalından sonra rəsmi olaraq 1928-ci ildən dinlə mübarizəyə başladılar.[4] Həmin ilin dekabrında Azərbaycan KP MK-i bir çox məscid, kilsə və sinaqoqları maarifləndirici istiqamətlərdə istifadə üçün klubların balansına verdi.[4] Əgər 1917-ci ildə Azərbaycanda 3.000 məscid var idisə 1927-ci ildə bu rəqəm 1.700, 1928-ci ildə 1369, 1933-cü ildə isə 17 idi.[4][5] Bəylər məscidi də bu dövrdə ibadətə bağlanıb və məscidin binasında idman zalı fəaliyyət göstərib.

Müstəqillikdən sonra

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə ölkə əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.[6][7]

Bəylər məscidinin interyeri və eksteryeri

2014-2015-ci illərdə İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu tərəfindən məscidin bərpası üçün bura Avstriyanın məşhur bərpaçı eksperti Erix Pummer dəvət edilib. 2014-2015-cı illərdə aparılmış işlər zamanı məscidin bərpasında İçərişəhər Ənənəvi İncəsənət Mərkəzi də iştirak edib və buradakı qapı və pəncərələr memarlıq elementləri ilə bəzədilib.[8]

Bəylər məscidi bərpa edildikdən sonra 2016-cı ildən etibarən burada Müqəddəs əmanətlər muzeyi fəaliyyət göstərir. Muzeyin ekspozisiyasında müxtəlif dövrlərə aid qədim “Qurani-Kərim” kitabları nümayiş etdirilir. Burada 73 Quran, 7 dini kitab, 19 dini atribut - ümumilikdə, 99 eksponat nümayiş olunur. Yanğından hifz olunan kitabların vərəqləri, Dərbənd məscidinə aid və axund tərəfindən divara hörülərək qorunan Quran diqqəti cəlb edən eksponatlardır. Bu əmanətlər Azərbaycanın müxtəlif regionlarından yanğına məruz qalan kitabxanalar və şəxsi mülklərdən aşkar edilərək toplanılıb.[8]

Memarlığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məscid zalın böyüklüyü və tikinti quruluşuna görə digər dini abidələrdən fərqlənir. Onun inşasında Avropa, Şərq, eləcə də yerli memarlığın konstruktiv prinsipləri birləşdirilib. Mükəmməl görünüşlü minarənin yuxarı hissəsi Qərbi Avropaya xas olan dekorativ elementlərlə bəzədilib.[9] Minarənin hündürlüyü 25 metrdir.[10][11] Zalın ümumi görünüşünü isə kilsələrə xas olan üç nefli baziliklər (sütun vasitəsi ilə 3 hissəyə bölünən zal) təşkil edir. Məscidin portalında və mehrabında daş hörgüsü və bədii daş yonma sənəti nümunələrindən istifadə edilib. Memarlıq abidəsi qədim məscidin yerində tikilib və əyri xətt şəkilli küçənin planlaşdırılma xüsusiyyətinə uğurla daxil edilib.[12] Bir minarədən ibarət Bəylər məscidinin interyerinə vestibül və üç nefli ibadət zalı daxildir.[13]

İstinadar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Fərhadoğlu, Kamil. İçərişəhər (az.). Bakı: Ş-Q və Çinar-çap. 2006. 138. 2024-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-02.
  2. ↑ 1 2 "Bəylər Məscidi - Icherisheher". icherisheher.gov.az. İstifadə tarixi: 2024-08-30.
  3. ↑ "Bəylər məscidi". https://azerbaijan-news.az (az.). 2020-06-26. 2024-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-30.
  4. ↑ 1 2 3 Yunusov, Arif. Azərbaycanda İslam (PDF) (az.). Bakı: Zaman. 2004. səh. 140. ISBN 9952-8052-2-5. 2023-07-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
  5. ↑ Ələsgərova, Nəsrin. "Ислам в Азербайджане: история и современность | Heinrich Böll Stiftung | Tbilisi - South Caucasus Region". ge.boell.org (rus). 2005-01-15. 2019-09-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-04.
  6. ↑ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2001-08-02. 2021-07-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-14.
  7. ↑ "Bəylər Məscidi". regex.mct.az. 2024-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-30.
  8. ↑ 1 2 "İlham Əliyev İçərişəhərdəki "Bəylər" məscidində bərpa işlərindən sonra yaradılan şəraitlə tanış olub. president.az". 2016-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-24.
  9. ↑ "İçərişəhərdəki "Bəylər" məscidində bərpa işləri". religions.az. 2024-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-30.
  10. ↑ "İçərişəhər Bəylər məscidi". sirat.az. 2022-01-06. 2023-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-30.
  11. ↑ Azərbaycan Respublikası Məscidlərinin Ensiklopediyası (PDF) (az.). Bakı: Beynəlxalq Əlhuda. 2001. səh. 47. ISBN 964-8121-59-1. 2021-07-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
  12. ↑ Bəkirova, Nahidə. "Əsrlərin daş yaddaşı". www.anl.az. 2009-10-02. 2024-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-30.
  13. ↑ Cahan, Zeynəb. "Bəylər məscidi". nargismagazine.az. 2017-10-20. 2017-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-24.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Bəylər_məscidi&oldid=7818991"