Məhəmmədhüseyn Şəhriyar

Məhəmmədhüseyn Şəhriyar
Seyid Məhəmmədhüseyn Behcət Təbrizi
Təxəllüsü	Şəhriyar
Doğum tarixi	1906
Doğum yeri	Təbriz, İran
Vəfat tarixi	18 sentyabr 1988
Vəfat yeri	Təbriz, İran
Vətəndaşlığı	İran
Milliyyəti	Azərbaycanlı
Həyat yoldaşı	Azizə
Atası	Hacı Mirağa Xoşginabi
Anası	Kövkəb xanım
Təhsili	Təbriz Universiteti
Fəaliyyəti	şair
Fəaliyyət illəri	1931-1988
Əsərlərinin dili	Azərbaycan türkcəsi farsca
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Məhəmmədhüseyn Şəhriyar (tam adı: Seyid Məhəmmədhüseyn Behcəti Təbrizi) (1906, Təbriz – 18 sentyabr 1988, Tehran) — daha çox Şəhriyar təxəllüsü ilə tanınan və milliyətcə Azərbaycan türkü olan şair.

Həyat və yaradıcılığı

Məhəmmədhüseyn Şəhriyar 1906-cı ildə Təbriz şəhərinin Bağmeşə bölgəsində, o zamanın tanınmış hüquqşünaslarından Hacı Mirağa Xoşginabinin ailəsində dünyaya gəlmişdir. İlk təhsilini Təbrizin Motahari və Tehranda Darülfünun məktəblərində almışdır. Tibb kollecində təhsil aldıqdan sonra Xorasanda, daha sonra yenidən Tehranda notarius və bank işlərində çalışmışdır.

Şəhriyarda ədəbiyyata maraq uşaqlıqdan var idi. Bu sahədə peşakarlaşmasında valideynlərinin az rolu olmamışdır. O, 7 yaşından azərbaycanca, 9 yaşından farsca şeirlər yazırdı. Artıq 20-ci illərin ortalarından etibarən artıq istedadlı bir gənc şair kimi tanınırdı. Məhəbbət lirikasının böyük korifeyləri Hafiz və M.Füzulinin qəzəlləri ilə müqayisəyə qadir olan sevgi şeirləri, dünya həyatının mahiyyəti barədə fəlsəfi düşüncələri əks etdirən hikmətli qəsidələri, real həyat müşahidələrinin məhsulu kimi yaranan lirik poemalar müəllifi olan sənətkarı Azərbaycan şeirinin ən yüksək zirvələri sırasına ucaldan, ilk növbədə onun vətənpərvərlik duyğuları aşılayan, milli həmrəylik ideyasını təbliğ edən əsərləri olmuşdur. Şəhriyar klassik şeirin bütün şəkillərində yazmış, ədəbiyyatı yüksək məzmunlu qəzəl, qəsidə, məsnəvi, qitə və rübailərlə zənginləşdirmişdir. Hansı üslubda yazmasından asılı olmayaraq onun bir mövzusu var idi — Vətəninin mənəvi bütövlüyünü görmək, can qardaşlarının xoş sədasını eşitmək. Həyatının böyük bir hissəsini İranın müxtəlif şəhərlərində, Azərbaycandan uzaqlarda yaşamağa məcbur olan Şəhriyar özünün qəriblik qismətini vətənin taleyilə müqayisə edir, bu paralellikdə rəmzi bir məna görürdü:

Səndən ayrı düşsəm də mən, eşqin ilə yaşayıram, Yaralanmış qəlbim kimi, qəlbi vuran Azərbaycan... Vətən eşqi məktəbində can verməyi öyrənmişik, Ustadımız deyib heçdir vətənsiz can, Azərbaycan! Şəhriyarın ürəyi də səninki tək yaralıdır, Azadlıqdır mənə məlhəm, sənə dərman Azərbaycan!

Şəhriyarın ilk şeir kitabı 1931-ci ildə Tehranda üç böyük şair və alimin – Məlikü-şüəra Baharın, Səid Nəfisinin və Peyman Bəxtiyarinin müqəddimələri ilə nəşr olunmuşdur.

Şəhriyar şeirlərini Azərbaycan türkcəsində və fars dillərində yazmışdır. O, İran ədəbiyyatının ən görkəmli liriklərindən sayılır.

Ustad Şəhriyarın məzarı

Məhəmmədhüseyn Şəhriyar uzun müddət davam edən xəstəlikdən sonra 18 sentyabr 1988-ci ildə 82 yaşında Tehranda vəfat edir. Məzarı Təbrizdə "Şairlər məqbərəsi" - dədir.

Xatirəsi

Şəhriyarın xatirəsinə Azərbaycanda poçt markası (1998)

13 mart 1996-cı ildə Azərbaycan və İran ədəbiyyatlarının inkişafında böyük xidmətləri olan Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın anadan olmasının 90 illik yubileyinin keçirilməsinin Azərbaycanın ədəbi-mədəni həyatı üçün müstəsna əhəmiyyətini nəzərə alaraq qərar qəbul edilmişdir. Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın vəfat etdiyi tarix İran milli şeir və ədəbiyyat günü kimi qeyd olunur. Şəhriyarın vəfat etdiyi gün — sentyabrın 18-i 2002-ci ildən İran milli şeir və ədəbiyyat günü kimi Parlamentdə təsdiq olunub.

Yaxın vaxtlarda şairin ədəbi irsinin geniş şəkildə əhatə olunacağı veb-sayt təqdim olunacaq. [1]

Yaradıcılığı

"Heydərbabaya salam" poeması

M.Şəhriyarı XX əsr Azərbaycan poeziyasının nəhəngləri sırasına ucaldan ilk növbədə onun ölməz "Heydərbabaya salam" poeması olmuşdur. Əsər əslində şairin uşaqlıq yaddaşında yaşayan ucqar bir kəndin xiffəti ilə yazılsa da, qüdrətinin böyüklüyünə görə bütöv Vətən haqqında dastan kimi oxunur.

Digər əsərləri

• İçərdə. Bakı: 1966.
• Bütün əsərləri (4 cilddə). Tehran: 1971.
• Aman ayrılıq. Bakı: 1981.
• Divani-Türki. Təbriz: 1992.
• Yalan Dünya. Bakı: 1993.

Xarici keçidlər

• Məhəmməd Hüseyn Şəhriyar. Türkün dili
• Şəhriyar və zəmanəmiz
• Şəhriyar və XX əsr İran ədəbi mühiti
• [2]
• Ölümündən 24 saat əvvəl — Şəhriyar
• Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın "Heydərbabaya Salam" poeması (TAM MƏTN), ResearchGate elmi bazası, 2016, səh.1-32 (Tərtibçi: Ələddin Məlikov).
• Məhəmmədhüseyn Şəhriyar yaradıcılığında “Heydərbabaya Salam” poemasının yeri // İlahiyyat jurnalı, 2019, №10, səh.11 (Ələddin Məlikov).