Qövsi Təbrizi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Qövsi Təbrizi
Doğum tarixi 1568
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1640
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı
Fəaliyyəti şair
Vikimənbənin loqosu Qövsi Təbrizi Vikimənbədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əlican İsmayıl oğlu Qövsi Təbrizi (1568, Təbriz – 1640, Təbriz) — XVII əsrin əvvəllərində yaşamış Azərbaycan şairi.

Erkən illəri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əlican İsmayıl oğlu Qövsi Təbrizi XVII əsrin birinci rübündə,[1] o dövrdə Səfəvilər dövlətinin bir hissəsi olan Təbriz şəhərində sənətkar və şair ailəsində anadan olmuşdur.[2] Onun dəqiq doğum və ölüm tarixi məlum deyil.[2] Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində Qövsi təxəllüslü üç yazıçı vardır ki, akademik Həmid Araslı onların hamısının eyni ailədən olduğunu irəli sürmüşdür. Tarixçinin fikrincə, Qövsi təxəllüsü ilə yazıb-yaratmış bu müəlliflər baba, ata və nəvə idilər. Əlican Qövsinin atası İsmayıl Qövsi ağacdan müxtəlif növdə əşya, o cümlədən qövs hazırlayan sənətkar, farsca və Azərbaycan türkcəsində yazan şair idi. O, bir müddət İsfahanda Ağahüseyn Hansərinin yanında təhsil aldıqdan sonra Hindistana gedərək moğol imperatoru Əkbər şahın sarayında yaşamış, sonradan Təbrizə qayıtmışdır.[1] Əlican Qövsi sonradan İsfahanda təhsil almışdır.[3]

Yaradıcılığı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əlican Qövsi İsfahanda olduğu dövrdə Təbriz haqqında şeirlər yazaraq iki şəhəri bir-birləri ilə müqayisə etmişdir. İranı, Hindistanı və Qafqazı gəzən Qövsi[4] Təbrizə qayıtdıqdan sonra din xadimi olmuş, Saib Təbrizinin və xüsusilə Füzulinin təsiri altında olmuşdur.[1] O, Nəsimi[4] və Füzulinin ənənələrinin bilavasitə davamçısı olmuş,[5] Füzuliyə və Əlişir Nəvaiyə nəzirələr yazmış, eləcə də müxtəlif qəzəllər ərsəyə gətirmişdir.[1]

Əsərlərini Azərbaycan türkcəsində yazan,[4] klassik incəliyi xalq poeziyasının səmimiyyəti ilə birləşdirən Qövsi[3] öz şeirlərində klassik yazı dili ilə danışıq dilini birləşdirmiş, fikirlərini aydın ifadə etmişdir. Onun bu şeirlərində xalq deyimləri və atalar sözlərinə tez-tez rast gəlinir.[1] Qövsi Təbrizinin şeirləri vizual vasitələrin rəngarəngliyi, forma zərifliyi, intonasiya zənginliyi ilə seçilir. Onun poeziyasında idealist-panteist dünyagörüşü, bədbin motivlər xalqın düşüncə və arzularının təsviri ilə birləşmişdir. Qövsi Təbrizi öz əsərlərində sosial ədalətsizliyi pisləmiş, ruhaniləri tənqid etmişdir. Onun lirikasında romantik sevgi mövzusu mühüm yer tutmuşdur.[2]

Qövsi Təbrizinin "Divan"ı iki əlyazma nüsxəsində, Londondakı Britaniya muzeyində və Tbilisidə Gürcüstan Tarixi Muzeyində qorunub saxlanılmışdır.[2] Buna baxmayaraq, Londonda saxlanılan nüsxə natamamdır. Azərbaycan ədəbiyyat tarixçisi Firidun bəy Köçərli və iranlı tədqiqatçı Məhəmmədəli Tərbiyətdə də Qövsinin "Divan"ının nüsxəsi var. Qövsi haqqında ilk dəfə məlumat tərtib edən Firidun bəy Köçərli onun bəzi şeirlərini "Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları" (Bakı, 1925) çap etdirmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatşünası Salman Mümtaz da Qövsinin "Divan"ını ilk dəfə natamam formada çap etdirmişdir (Bakı, 1925). Şair haqqında ən mühüm araşdırmalar aparan Həmid Araslı "Divan"ın hələ tam nəşr olunmamış böyük bir hissəsini "Qövsi Təbrizi. Seçilmiş əsərləri" (Bakı, 1958) adı ilə nəşr etdirmişdir.[1]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 Akpınar, Yavuz. Kavsî Tebrîzî (türk). 25 (Kasti̇lya – Ki̇le). İstanbul: Turkiye Diyanet Foundation, Centre for Islamic Studies. 2002. ISBN 9789753894036. 2022-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-07. (#parameter_ignored)
  2. ↑ 1 2 3 4 Qövsi Təbrizi // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
  3. ↑ 1 2 Javadi, H.; Burrill, K. Yarshater, Ehsan (ed.). AZERBAIJAN x. Azeri Turkish Literature (ingilis). III: Ātaš–Bayhaqī, Ẓahīr-al-Dīn. Fasc. 3. London və Nyu-York: Routledge & Kegan Paul. 1988. 251–255. ISBN 978-0-71009-121-5. 2022-01-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-07. (#parameter_ignored)
  4. ↑ 1 2 3 Гусейнов, Ч. Г. Ковси Тебризи (rus). 31: Социальное партнёрство — Телевидение. 2016. ISBN 978-5-85270-368-2. (#parameter_ignored)
  5. ↑ Лебедева, Л. И. Азербайджанская литература // In Николаева, П. А. (ed.). Литературный энциклопедический словарь (rus). Moskva: Sovet Ensiklopediyası. 1987. (#first_missing_last)

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qövsi_Təbrizi&oldid=6927232"