Azərbaycanlılar: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 196: Sətir 196:
}}
}}


'''Azərbaycanlılar'''<ref name="azerbaijanci"> {{Из БСЭ|http://slovari.yandex.ru/~книги/БСЭ/Азербайджанцы/}}</ref><ref>Helena Bani-Shoraka. «Language Policy and Language Planning: Some Definitions» in [http://books.google.com/books?id=rkRC5G2qMzMC&pg=PA144 Annika Rabo, Bo Utas. ''The Role of the State in West Asia'', Swedish Research Institute in Istanbul, 2005, ISBN 91-86884-13-1, 9789186884130, p. 144]</ref><ref name="harvard">Stephan Thernstrom, Ann Orlov, Oscar Handlin. [http://books.google.com/books?pg=PA171 ''Harvard Encyclopedia of American ethnic groups'', Harvard University Press, 1981, p. 171], quote: ''In their homeland the Azerbaijanis, or Azeri Turks as they are sometimes called…''</ref> ({{lang-azər|آذربایجانلیلار}}, yaxud {{lang-azər|آذری لر}}) — [[Azərbaycan]]da, həmçinin şimal-qərbi [[İran]]da yaşayan əhalinin əsas hissəsini təşkil edən [[Türk dilləri|türkdilli]]<ref name="azerbaijanci" /><ref name="АИ">[http://www.kulichki.com/~gumilev/HE2/he2510.htm История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века.] М., «Восточная литература», 2002. ISBN 5-02-017711-3</ref> [[Etnos|xalq]]. Ümumi sayı 30 milyon nəfərdən çoxdur<ref name="turkicpeople">{{cite web|author=Joshua Project|url=http://www.joshuaproject.net/affinity-blocs.php?rop1=A015|title=Ethnic People Groups of the Turkic Peoples Affinity Bloc|publisher=Joshua Project|date=|accessdate=2009-03-03|archiveurl=http://www.webcitation.org/61CUJDrMJ|archivedate=2011-08-25}}</ref>.
'''Azərbaycanlılar'''<ref name="azerbaijanci"> {{Из БСЭ|http://slovari.yandex.ru/~книги/БСЭ/Азербайджанцы/}}</ref><ref>Helena Bani-Shoraka. «Language Policy and Language Planning: Some Definitions» in [http://books.google.com/books?id=rkRC5G2qMzMC&pg=PA144 Annika Rabo, Bo Utas. ''The Role of the State in West Asia'', Swedish Research Institute in Istanbul, 2005, ISBN 91-86884-13-1, 9789186884130, p. 144]</ref><ref name="harvard">Stephan Thernstrom, Ann Orlov, Oscar Handlin. [http://books.google.com/books?pg=PA171 ''Harvard Encyclopedia of American ethnic groups'', Harvard University Press, 1981, p. 171], quote: ''In their homeland the Azerbaijanis, or Azeri Turks as they are sometimes called…''</ref> ({{lang-azər|آذربایجانلیلار}}, yaxud {{lang-azər|آذری لر}}), '''Azərilər'''<ref>{{cite book|author=Mark R. Beissinger; Nader Entessar; Edward Friedman; Solomon Gashaw; Noel Jacob Kent; Alan LeBaron; Herbert S.Lewis; James Quirin; Virginia Sapiro; Ronald J. Schmidt; Douglas Spitz; Tekle M. Woldemikael; Crawford Young|year=1993|url=http://books.google.ru/books?id=rltc46FaQsYC&pg=PA116&dq=Azeri+Turkification&hl=ru&sa=X&ei=NOlqVKGrJaP6ywOD2ICIBw&ved=0CBMQ6AEwAA#v=onepage&q=Azeri%20Turkification&f=false|title=Azeri Nationalism in the Former Soviet Union and Iran|publisher=The University of Wisconsin Press|page=116|}}</ref><ref>[http://www.khazaria.com/genetics/azeris.html Azeri (Azerbaijani) Genetics: Abstracts and Summaries]</ref><ref>[http://sam.gov.tr/wp-content/uploads/2012/01/6.-ETHNIC-SITUATION-IN-THE-CAUCASUS.pdf ETHNIC SITUATION IN THE CAUCASUS. Rauf A. Guseynov]</ref><ref>[http://miskinhill.com.au/journals/asees/19:1-2/language-policy-status-of-russian.pdf Ayse Pamir Dietrich Language Policy and the Status of Russian in the Soviet Union and the Successor States outside the Russian Federation. p. 2.]</ref><ref>[http://www.ca-c.org/journal/2003/journal_eng/cac-04/18.orueng.shtml Gidaiat Orudzhev, D.Sc. (Philol.), Azerbaijani State Nationalities Policy Adviser (Baku, Azerbaijan)]</ref><ref>[http://www.ca-c.org/journal/2000/journal_eng/eng04_2000/22.kisr.shtml "Daghestan: Factors of conflicts and stability". Enver Kisriev, professor, Daghestan Research Center, Russian Academy of Sciences (RAS), (Makhachkala, Russian Federation)]</ref><ref>[http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02634938408400464?journalCode=ccas20#.VGrxgcaOPi8 The Azeris in Georgia and the Ingilos: Ethnic minorities in the limelight]</ref><ref>[http://www.ceeol.com/aspx/issuedetails.aspx?issueid=504b0001-e271-4187-83aa-f375e3dbc53d&articleId=1c3d78c8-2ac2-4758-ad5b-017f0f631a49 South Caucasus: Common Ground]</ref><ref>[http://www.gab-bn.com/IMG/pdf/Az3-_A_Northern_Neighbor_Growls_and_Azerbaijan_Reassesses_Its_Options.pdf Sabrina Tavernise. The New York Times – 22.10.2008]</ref><ref>[http://iranian.com/Opinion/2002/August/Azeri/ Who are Azeris?]</ref> və ya '''Azərbaycan türkləri'''<ref>{{cite book|author=Bani-Shoraka, Helena|contribution=Language Policy and Language Planning: Some Definitions|url=http://books.google.com/books?id=rkRC5G2qMzMC&pg=PA144|editor=Rabo, Annika; Utas, Bo|title=The Role of the State in West Asia|publisher=Swedish Research Institute in Istanbul|year=2005|isbn=91-86884-13-1|page=144}}</ref><ref>{{cite book|author=Thernstrom, Stephan; Orlov, Ann; Handlin, Oscar|year=1981|url=http://books.google.ru/books?id=jIB4MY50sIUC&pg=PA1857&lpg=PA1857&dq=In+their+homeland+the+Azerbaijanis,+or+Azeri+Turks+as+they+are+sometimes+called%E2%80%A6&source=bl&ots=woEY9_v2O2&sig=C_AC3ECQH-w6RoZ0zlGptjYRyLs&hl=ru&sa=X&ei=k9NqVNsUiebJA4WugvAK&ved=0CCUQ6AEwAw#v=onepage&q=In%20their%20homeland%20the%20Azerbaijanis%2C%20or%20Azeri%20Turks%20as%20they%20are%20sometimes%20called%E2%80%A6&f=false|title=Harvard Encyclopedia of American ethnic groups|publisher=Harvard University Press|page=171|quote=In their homeland the Azerbaijanis, or Azeri Turks as they are sometimes called...}}</ref> — [[Azərbaycan]]da, həmçinin şimal-qərbi [[İran]]da yaşayan əhalinin əsas hissəsini təşkil edən [[Türk dilləri|türkdilli]]<ref name="azerbaijanci" /><ref name="АИ">[http://www.kulichki.com/~gumilev/HE2/he2510.htm История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века.] М., «Восточная литература», 2002. ISBN 5-02-017711-3</ref> [[Etnos|xalq]]. Ümumi sayı 30 milyon nəfərdən çoxdur<ref name="turkicpeople">{{cite web|author=Joshua Project|url=http://www.joshuaproject.net/affinity-blocs.php?rop1=A015|title=Ethnic People Groups of the Turkic Peoples Affinity Bloc|publisher=Joshua Project|date=|accessdate=2009-03-03|archiveurl=http://www.webcitation.org/61CUJDrMJ|archivedate=2011-08-25}}</ref>.


Azərbaycan və İrandan başqa, həm də indiki [[Rusiya]] ([[Dağıstan]]), [[Gürcüstan]] ([[Borçalı]]) və [[Türkiyə]] ([[Qars]] və [[İğdır]]) ərazisində yaşayırlar{{Bax|#Məskunlaşma|green}}.
Azərbaycan və İrandan başqa, həm də indiki [[Rusiya]] ([[Dağıstan]]), [[Gürcüstan]] ([[Borçalı]]) və [[Türkiyə]] ([[Qars]] və [[İğdır]]) ərazisində yaşayırlar{{Bax|#Məskunlaşma|green}}.

07:29, 24 noyabr 2014 tarixinə olan versiya

Şablon:Redaktə etməyin!

Azərbaycanlılar
آزربایجانلیلار
Fayl:Samad Vurgun20.jpg Fayl:Məhəmməd Hüseyn Şəhriyar.jpg
Fayl:Fikret Emirov1.jpg
Fayl:Nəsibə Zeynalova.jpg
Fayl:Sami Yusuf playing violin.jpg
Ümumi sayı
40,000,000 (1998)[1]-50,000,000 (2006)[2]
Yaşadığı ərazilər
İran İran 30,000,000 (2007)- 35.000.000 [3]

[4][5][6][7][8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17][18] [19] [20] [21] [22][23][24]

Azərbaycan Azərbaycan 9,235,001 (2012) [25]
İraq İraq 3,000,000 (1997) [26]
Türkiyə Türkiyə 3,000,000 (2004) [27]
Rusiya Rusiya 621,840 (2002) [28]
Gürcüstan Gürcüstan 284,781 (2002) [29]
Qazaxıstan Qazaxıstan 85,292 (2009) [30]
Ukrayna Ukrayna 45,176 (2001) [31]
Özbəkistan Özbəkistan 35,848 (2000) [32]
Türkmənistan Türkmənistan 36,586 (1995) [33][34]
ABŞ ABŞ 400,000 [35][36][37]
Niderland Niderland 591 (2010) [38]
Belarus Belarus 5,567 (2009) [39][40]
Tacikistan Tacikistan 800 (2000) [41]
İtaliya İtaliya 283 (2008) [42]
Moldova Moldova 891 (2004) [43]
Qırğızıstan Qırğızıstan 16,745 (2009) [44]
Latviya Latviya 1,700 (2000) [45]
Litva Litva 788 (2001) [46]
Estoniya Estoniya 880 (2000) [47]
Əfqanıstan Əfqanıstan 23,000 (2010) [48]
Norveç Norveç 501 [49]
İsveç İsveç 389 (2010) [50]
Kanada Kanada 275,000 (2010) [51]
İslandiya İslandiya 3 [52]
İordaniya İordaniya 6,915 (2000) [53]
Polşa Polşa 85 (2002) [54]
Danimarka Danimarka 387 (2000) [55]
Almaniya Almaniya 14,337 (2008) .[56]
Dili

Azərbaycan dili

Dini

İslam

Qohum xalqlar

Türk xalqları


Azərbaycanlılar[57][58][59] (Şablon:Lang-azər, yaxud Şablon:Lang-azər), Azərilər[60][61][62][63][64][65][66][67][68][69] və ya Azərbaycan türkləri[70][71] — Azərbaycanda, həmçinin şimal-qərbi İranda yaşayan əhalinin əsas hissəsini təşkil edən türkdilli[57][72] xalq. Ümumi sayı 30 milyon nəfərdən çoxdur[73].

Azərbaycan və İrandan başqa, həm də indiki Rusiya (Dağıstan), Gürcüstan (Borçalı) və Türkiyə (Qars və İğdır) ərazisində yaşayırlar.

Antropoloji cəhətdən Avropoid irqinin Kaspi tipinə aiddirlər.

Azərbaycan dilində danışırlar.

Dindarları əsasən İslam dininin şiə təriqətindədirlər (yalnız Cəfəri məzhəbində).

Müasir azərbaycan etnosunun Cənubi Qafqaz və Şimal-qərbi İran ərazisində formalaşması prosesi çoxəsirlik bir proses olmuş və əsasən XV əsrin sonlarında başa çatmışdır[72].

Məskunlaşma

Azərbaycanlılar sayına görə Qafqazda birinci, Gürcüstan və İranda[74] isə ikinci xalqdır. Azərbaycanın özündə isə 8,2 milyona yaxın (2009) azərbaycanlı yaşayır (ölkə əhalisinin 91,6%-i)[75].

İranda azərbaycanlılar əsasən Qərbi Azərbaycan, Şərqi Azərbaycan, Ərdəbil[76] və Zəncan[76] ostanlarında çoxluq təşkil edirlər. Həmçinin, Kürdüstan ostanının şərq rayonlarında (Qürvə şəhəri yaxınlığındakı kəndlərdə)[77], Həmədan ostanında[76][78] və Qəzvin ostanının şimal rayonlarında yaşayırlar[76]. Tehran, Kərəc və Məşhəd şəhərlərində də böyük azərbaycanlı icmaları var. İranda yaşayan azərbaycanlıların ümumi sayı, müxtəlif hesablamalara görə, 12 milyondan 16 milyona nəfərə qədər, hətta 30 milyon nəfərə qədərdir[79][80][81][82][83].

Rusiyada azərbaycanlılar Dağıstanın cənubunda yaşayırlar. Dağıstanda yaşayan azərbaycanlıların ümumi sayı 2010-cu il siyahıyaalmasına görə 130,9 min nəfər olmuşdur. Dağıstanda azərbaycanlılar azsaylı yerli xalqlardan biri kimi rəsmən tanınmışlar[84]. Hal-hazırda onlar Dağıstanın Dərbənd rayonunda çoxluq təşkil edirlər (58 %) və həm də kompakt şəkildə Tabasaran (18 %), Qızlar (2,35 %) və Rutul (1,56 %) rayonlarında yaşayırlar[85] . Azərbaycanlıların sovet dövründəki ölkədaxili miqrasiya prosesi, Azərbaycandan və keçmiş SSRİ-nin digər respublikalarından postsovet emiqrasiyası ona gətirib çıxarıb ki, bu gün azərbaycanlılar az, yaxud çox dərəcədə Rusiyanın əksər regionlarında məskunlaşıblar. Rusiyada yaşayan azərbaycanlıların ümumi sayı 2002-cu il siyahıyaalmasına[86] görə 621 840 nəfər idi.

Gürcüstanda azərbaycanlılar əsasən Kvemo Kartli vilayətində (225 min nəfər, 2002; yaxud 45%), başqa sözlə, ölkənin cənub-şərqi və mərkəzi rayonlarında: Marneulidə (98 min nəfər, 2002), Qardabanidə (50 min nəfər), Bolnisidə (49 min nəfər), Dmanisidə (19 min nəfər) yaşayırlar. Bu dörd rayonda onlar tamamilə, yaxud əhəmiyyətli dərəcədə çoxluq təşkil edirlər (müvafiq olaraq, 83 %, 44%, 66%, 67%). Bundan başqa onlar Kaxetiya vilayətinin rayonlarında da yaşayırlar (40 min nəfər, 2002; yaxud 10%): Saqareco (18 min, yaxud 32%), Laqodexi (11 min, yaxud 22%), Telavi (8 min, yaxud 12%), həmçinin, Şida-Kartli vilayətində (6 min, yaxud 1,8%) (o cümlədən Kaspi (4 min, yaxud 8%), Kareli (1 min, yaxud 2,3%) və s.), Msxeta-Mtianeti vilayətidə (2 min, yaxud 1,8%), əsasən Msxeta rayonunda. Azərbaycanlıların bir hissəsi isə Tbilisidə (11 min, yaxud 1%), Kvemo Kartli vilayətinin inzibati mərkəzində — Rustavi şəhərində (5 min, yaxud 4%) və digər yerlərdə yaşayırlar[87].

Qarabağ münaqişəsinin başlanmasına qədər, Ermənistanın əksər rayonlarında azərbaycanlı kəndləri vardı. Rusiya imperiyası əhalisinin 1897-ci il siyahıyaalınmasına əsasən, həmin vaxt İrəvan şəhərində 12 359 nəfər, yaxud şəhər əhalisinin 42,6%-i azərbaycan dilini (siyahıyaalmada: tatar dili) ana dili hesab etmişdi[88]. O cümlədəm, XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərində İrəvan şəhəri əhalisinin 49%-i azərbaycanlılardan ibarət olmuşdu[89]. XIX əsrin sonunda İrəvan qəzasında 77 min nəfər azərbaycan dilini ana dili hesab edirdi[90]. SSRİ əhalisinin 1979-cu il siyahlyaalınmasına əsasən, həmin vaxt Ermənistanda 160 800 nəfər (bütün əhalinin 5,3%-i) azərbaycanlı yaşadığı halda[91], 1989-cu il siyahlyaalınmasında Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların sayı cəmi 84 860 nəfər (bütün əhalinin 2.5%-i)[92] olmuşdur. Bu da ki Qarabağ münaqişəsinin başlanmasından sonra azərbaycanlıların kütləvi şəkildə Ermənistanı tərk etməyə məcbur edilməsi ilə əlaqədar idi. XXI əsrin əvvələrində, Ermənistanın rəsmi məlumatlarında orada hələ 8 min nəfərə yaxın azərbaycanlının yaşadığı göstərilsə də, Tomas de Vaalın fikrincə, həqiqətdə, Ermənistanda cəmi bir neçə yüz nəfərdən çox azərbaycanlı yoxdur[93].

Türkiyədə azərbaycanlılar dədə-babadan Ermənislanla sərhəd rayonlarında: Qars, İğdır illərində və Ərzurum ilinin Şenkaya ilçəsində yaşamaqdadırlar. Postsovet dövründə azərbaycanlıların Azərbaycandan emiqrasiyası nəticəsində isə onlar Türkiyə və ABŞ-ın bir çox şəhərlərində məskunlaşıblar.

Türkmənistanda isə azərbaycanlılar kompakt şəkildə Türkmənbaşı və Aşqabad[94] şəhərlərində yaşayırlar.

Etnogenez

border=none Əsas məqalə: Azərbaycanlıların etnogenezi
Azərbaycan Türklərinin etnogenezində mühüm yer tutan[95][96][97][98][99][100] madayların Bisütun qayasında təsviri.

Böyük Sovet Ensiklopediyasına görə azərbaycanlıların etnogenizində qədim Atropatena və Qafqaz Albaniyasının yerli əhalisi ilə yanaşı, bura b.e.ə. I minillik və b.e.nın I minilliyində gəlib çıxmış irandilli və türkdilli tayfalar (kimmerlər, skiflər, hunlar, bulqarlar, xəzərlər, oğuzlar, peçeneqlər və s. ) iştirak etmişdir[57].

Britannika Ensiklopediyasına görə azərbaycanlılar qarışıq etnik mənşəyə malikdir – azərbaycanlıların etnogenizində iştirak etmiş ən qədim element isə Cənub-şərqi Qafqazın yerli əhalisi və bir də ola bilsin İranın şimalında yaşamış irandilli midiyalılar olmuşdur. Bu əhali Sasanilər sülaləsinin hakimiyyəti dövründə (b.e. III—VII əsrlərində) farslaşmışdı. Əhalinin türkləşməsi isə, hesab edilə bilər ki, XI əsrdə regionun səlcuqlar tərəfindən tutulması ilə başlamış və bu proses sonrakı əsrlərdə türk xalqlarının yeni miqrasiya axınları, o cümlədən, XIII əsrdəki Monqol hücumları dövründə kütləvi köçləri ilə (monqol ordusunu tərkibinə iştirak edən və həm də monqol hücumları nəticəsində köç edib başqa ölkələrə sığınmağa məcbur olan xalqların əksər hissəsi türk idi) davam etmişdir[101]. Britannikdə etnik azərbaycanlıların dominant irsi komponenti, XI əsrdə oğuzların hücumları vaxtında Azərbaycana gəlib çıxmış türklər hesab edilir[102].

Böyük Laruss ensiklopedik lüğəyinə əsasən, "azərbaycanlılar XI əsrdə türkləşmiş qədim irandilli əhalinin törəmələridir"[103].

Azərbaycan xalqının etnogeniz məsələsinə az-çox ümumi xarakteristika verənlər – Sergey Tokarov[104], Anatoli Novoseltsev[105] və Sakinat Hacıyeva[106], qeyd edirlər ki, azərbaycanlılar qarışıq mənşəli xalq olmaqla, etnogenizində regionun həm yerli aborigen əhalisi, həm də türk elementləri iştirak etmişdir.

O ki qaldı azərbaycanlıların etnogenizində qədim albanların işirak edib-etməməsi məsələsinə, Suren Yeremyanın fikrincə, qədim Albaniya əhalisinin müsəlmanlaşmış hissəsi, regiona gələn türk tayfaları içində assimilyasiya məruz qalmış, beləliklə, müasir azərbaycan xalqı təşəkkül tapmışdır[107].

Rusiyalı etnoloq Viktor Şnirelman, özünün rus. «Войны памяти: мифы, идентичность и политика в Закавказье» adlı kitabında iddia edir ki, erkən orta əsrlər Albaniya və Cənubi Azərbaycan (Atropatena) tarixinin qarışdırılması üçün heç bir elmi əsas yoxdur. Qədim dövr və erkən orta əsrlərdə o yerlərdə fərqli əhali qrupları yaşamış, nə mədəni, nə ictimai, nə də dil cəhətdən bir-birləri ilə bağlılıqları olmamışdı[108]. Lakin, sovet iranşünası Edvin Qrantovski – irandilli xalqların miqrasiya hərəkətinin tədqiqatçısı, b.e.ə. I minillin birinci yüzilliyinə (son tunc və erkən dəmir dövrü) aid Qərbi İran abidələrinin xarakterik xüsusiyyətlərinə əsasən, Albaniya və Atropatenanın ortaq mədəniyyətə malik olduğunu qeyd edir[109]. Digər sovet tarixçisi Kamilla Trever də hesab etmişdir ki, b.e.ə. VI-V əsrlərə aid arxeoloji tapıntılar, albanlarla midiyalıların mədəni yaxınlığını söyələməyə imkan verir[110].

Antropologiya

Dil

Din

Azərbaycanda əhalinin artımı

Bu gün Azərbaycan əhalisinin artımı əhalinin təbii artımı hesabına baş verir. Son 5 il ərzində ölkədə hər il orta hesabla 125 min körpə və ya hər gün təxminən 340 onun yeni kiçik vətəndaşı dünyaya gəlir. 2002-ci ildə ölkədə doğum əhalinin hər 1000 nəfərinə hesabı ilə 15 nəfər təşkil etmişdir.

Azərbaycanda ölümün səviyyəsi uzun illər ərzində nisbətən aşağı və sabit olması ilə səciyyələnir. Lakin çoxsaylı insan tələfatına səbəb olmuş Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində 1992-1994-cü illərdə ölüm səviyyəsinin göstəricisi xeyli artmışdır. Sonrakı illərdə, Azərbaycan və Ermənistan arasında atəşkəs rejimi tətbiq edildikdən sonra ölümün səviyyəsi azalmışdır.

Ölümün səviyyəsi gözlənilən ömür uzunluğu göstəricisində də öz əksini tapır. Bu göstərici 72 yaş, o cümlədən kişilər üçün – 69 yaş, qadınlar üçün isə – 75 yaş təşkil edir.[111]

Tanınmış şəxsiyyətlər

border=none Əsas məqalə: Tanınmış azərbaycanlılar

İstinadlar

  1. ↑ Gall, Timothy L. (ed). Worldmark Encyclopedia of Culture & Daily Life: Vol. 3 – Asia & Oceania. Cleveland, OH: Eastword Publications Development (1998); pg. 62-64.
  2. ↑ Dünya Azərbaycanlıları Əlaqələndirmə Şurası
  3. ↑ Library of Congress, Library of Congress – Federal Research Division. "Ethnic Groups and Languages of Iran" (PDF). 2005-02-26 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2009-12-02. 16% estimated in 2009}}
  4. ↑ "Peoples of Iran" in Looklex Encyclopedia of the Orient. Retrieved on 22 January 2009.
  5. ↑ "Iran: People", CIA: The World Factbook: 24% of Iran's total population. Retrieved on 22 January 2009.
  6. ↑ G. Riaux, "The Formative Years of Azerbaijani Nationalism in Post-Revolutionary Iran", Central Asian Survey, 27(1): 45-58, March 2008: 25% of Iran's total population (p. 46). Retrieved on 22 January 2009.
  7. ↑ "Borders and Brethren: Iran and the Challenge of Azerbaijani Identity" in The Azerbaijani Population by Brenda Shaffer, pp. 221–225. The MIT Press (2003), ISBN 0-262-19477-5.
  8. ↑ Swietochowski, Tadeusz; Collins, Brian C. (1999). Historical dictionary of Azerbaijan. Lanham, Maryland: Scarecrow Press, Inc. ISBN 0-8108-3550-9. pg 28: "15 million (1999)"
  9. ↑ War and peace in the Caucasus: ethnic conflict and the new geopolitics Author Vicken Cheterian, Publisher Columbia University Press,2008, ISBN 0-231-70064-4, 9780231700641, Length 395 pages, (30 million)
  10. ↑ The Current digest of the post-Soviet press, Volume 48, Issues 28-52 Author American Association for the Advancement of Slavic Studies, Publisher American Association for the Advancement of Slavic Studies, 1996, Original from the University of Virginia, Digitized Feb 22, 2011, (30 million)
  11. ↑ Documents: working papers, 2003 ordinary session (second part), 31 March – 4 April 2003, Vol. 4: Documents 9730-9772 Author Council of Europe: Parliamentary Assembly, Publisher Council of Europe, 2004, ISBN 9287152896, 9789287152893, Length 236 pages (30 million)
  12. ↑ Nationalism & ethnic politics, Volume 8, Issues 1-4 Authors Nederlands Instituut te Rome, Netherlands. Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, Taylor & Francis, Publisher Frank Cass, 2002, Original from the University of Michigan, Digitized Jul 19, 2010 (30 million)
  13. ↑ Turkey-Iran relations, 1979-2004: revolution, ideology, war, coups and geopolitics Author Robert W. Olson, Publisher Mazda Publishers, 2004, ISBN 1568591144, 9781568591148, Length 284 pages (30 million)
  14. ↑ Encyclopedia of language & linguistics, Volume 1 Authors E. K. Brown, R. E. Asher, J. M. Y. Simpson Edition 2, Publisher Elsevier, 2006, Original from the University of Michigan, Digitized Aug 10, 2010, ISBN 0080442994, 9780080442990 (30 million)
  15. ↑ Parliamentary Assembly Working papers 2003 Ordinary Session (Second part) / March 2003 Volume III Publisher Council of Europe, ISBN 9287151776, 9789287151773 (30 million)
  16. ↑ Parliamentary Assembly Orders of the day / Minutes of proceedings 2003 Ordinary Session (Second part) / 31 March4 April 2003 Publisher Council of Europe, ISBN 9287152047, 9789287152046 (30 million)
  17. ↑ The Continuum political encyclopedia of the Middle East by Avraham Sela Publisher: Continuum International Publishing Group; Rev Upd edition (October 2002) ISBN 0-8264-1413-3 ISBN 978-0-8264-1413-7"
  18. ↑ The security of the Caspian Sea Region By Gennadiĭ Illarionovich Chufrin, Stockholm International Peace Research Institute"
  19. ↑ UNPO : Southern Azerbaijan
  20. ↑ BABEK, NATIONAL HERO OF SOUTHERN AZERBAIJAN, DISTURBS IRAN
  21. ↑ AZERBAIJAN AND THE CHALLENGE OF MULTIPLE IDENTITIES: IN SEARCH OF A GLOBAL SOUL
  22. ↑ AZERBAIJANI PUBLIC OUTRAGED BY SLAUGHTER OF AZERIS IN IRAN
  23. ↑ http://www.photius.com/rankings/languages2.html
  24. ↑ http://www.petroleumworld.com/issues090506.htm
  25. ↑ "Population by ethnic groups". The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. 2012. İstifadə tarixi: 17 January 2012.
  26. ↑ Gamming, Jenny. They have a flag-but no country " in Swedish Expressen, 17 Aug. 1997. (Viewed 16 Aug. 1999). Unrepresented Nations & Peoples Organisation web site. Translated by SSF/Goran Hansson.
  27. ↑ Haftalık haber dergisi Aksiyon : Caferi imamlar-...Caferilerin tamamı Azeri Türkü. Nüfus, ağırlıkla Kars ve Iğdır yörelerinde yaşıyor.Türkiye'de yaklaşık 300 civarında Caferi camii var. Bunların 30'u İstanbul'da, büyük kısmı Iğdır, Kars, Ankara, İzmir, Manisa, Çorum, Muğla, Ağrı ve Aydın illerinde. Türkiye'de cami yaptırarak Caferi fıkhına göre ibadet edenler çoğunlukla Azeri Caferileri. İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa gibi büyük şehirlerde yaşıyorlar. Türkiye'de Caferiler denilince Alevileri de kapsıyor. Azeri Caferilerin sayısı, eski bakanlardan Namık Kemal Zeybek'in Meclis tutanaklarına dayandırarak verdiği bilgiye göre, 3 milyon civarında.
  28. ↑ Rusiya Dövlət Statistika Komitəsi : 2002-ci il siyahıya alması
  29. ↑ Statistics Georgia : population census 2002
  30. ↑ Демографический ежегодник Казахстана 2009
  31. ↑ Ukrayna Dövlət Statistika Komitəsi : 2001 – ci il siyahıya alması
  32. ↑ Özbəkistanın etnik atlası (rusca) yoxlanılıb : 24.08.2010
  33. ↑ Asgabat.net-городской социально-информационный портал :Итоги всеобщей переписи населения Туркменистана по национальному составу в 1995 году.
  34. ↑ Population census of Turkmenistan 1995, Vol. 1, State Statistical Committee of Turkmenistan, Ashgabat, 1996
  35. ↑ http://www.eurasianet.org/departments/insightb/articles/eav050809c.shtml
  36. ↑ http://www.usturkic.org/index.php?option=com_content&view=article&id=65
  37. ↑ http://blackeyed.narod.ru/aboutme/azerbaijan.html
  38. ↑ Statistics Netherlands : Population; sex, age, marital status, origin and generation, 1 January 2010
  39. ↑ Population statistics of Eastern Europe
  40. ↑ National Statistical Committee of the Republic of Belarus
  41. ↑ United Nations Office of the High Comissioner for Human Rights : Problems of etnic minorities in Tajikistan
  42. ↑ İtaliya Milli Statistika İnstitutuForeigner Citizens. Resident Population by sex and citizenship on 31th December 2008 Italy-All Countries
  43. ↑ Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR): WRITTEN REPLIES BY THE GOVERNMENT OF MOLDOVA CONCERNING THE LIST OF ISSUES (CERD/C/MDA/Q/7) RECEIVED BY THE COMMITTEE ON THE ELIMINATION OF RACIAL DISCRIMINATION RELATING TO THE CONSIDERATION OF THE FIFTH, SIXTH AND SEVENTH COMBINED PERIODIC REPORTS OF MOLDOVA (CERD/C/MDA/7)---Seventy-first session, Geneva, 30 July-17 August 2007
  44. ↑ www.stat.kg 5.01.00.03 Национальный состав населения Периодичность
  45. ↑ 31.03.2000 census of Latvia
  46. ↑ 06.04.2001 census of Lithuania
  47. ↑ Estonia Statistics : population census of 2000
  48. ↑ Joshuaproject : Unrepresented Nations and Peoples Organization2010-cu ilə olan təxminə əsasən Əfqanıstanda Azərbaycan dilinin Cənubi Azərbaycan ləhcəsində danışan 11 min nəfər Əfşar və 12 min nəfər Qızılbaş türkü yaşayır
  49. ↑ "Immigrants and Norwegian-born to immigrant parents, 1 January 2013".
  50. ↑ İsveç Statistika Komitəsi : 2008-ci il
  51. ↑ http://www.azeriamerica.com/index_files/AzeriCommunityinUSandCanada.htm
  52. ↑ Statistics İceland : Population by country of citizenship, sex and age 1 January 1998-2009
  53. ↑ PeopleGroups.org : South Azerbaijani (in Jordan)
  54. ↑ Population statistics of Eastern Europe
  55. ↑ StatBank Denmark
  56. ↑ Ausländische Bevölkerung
  57. ↑ 1 2 3 Şablon:Из БСЭ
  58. ↑ Helena Bani-Shoraka. «Language Policy and Language Planning: Some Definitions» in Annika Rabo, Bo Utas. The Role of the State in West Asia, Swedish Research Institute in Istanbul, 2005, ISBN 91-86884-13-1, 9789186884130, p. 144
  59. ↑ Stephan Thernstrom, Ann Orlov, Oscar Handlin. Harvard Encyclopedia of American ethnic groups, Harvard University Press, 1981, p. 171, quote: In their homeland the Azerbaijanis, or Azeri Turks as they are sometimes called…
  60. ↑ Mark R. Beissinger; Nader Entessar; Edward Friedman; Solomon Gashaw; Noel Jacob Kent; Alan LeBaron; Herbert S.Lewis; James Quirin; Virginia Sapiro; Ronald J. Schmidt; Douglas Spitz; Tekle M. Woldemikael; Crawford Young. Azeri Nationalism in the Former Soviet Union and Iran. The University of Wisconsin Press. 1993. səh. 116.
  61. ↑ Azeri (Azerbaijani) Genetics: Abstracts and Summaries
  62. ↑ ETHNIC SITUATION IN THE CAUCASUS. Rauf A. Guseynov
  63. ↑ Ayse Pamir Dietrich Language Policy and the Status of Russian in the Soviet Union and the Successor States outside the Russian Federation. p. 2.
  64. ↑ Gidaiat Orudzhev, D.Sc. (Philol.), Azerbaijani State Nationalities Policy Adviser (Baku, Azerbaijan)
  65. ↑ "Daghestan: Factors of conflicts and stability". Enver Kisriev, professor, Daghestan Research Center, Russian Academy of Sciences (RAS), (Makhachkala, Russian Federation)
  66. ↑ The Azeris in Georgia and the Ingilos: Ethnic minorities in the limelight
  67. ↑ South Caucasus: Common Ground
  68. ↑ Sabrina Tavernise. The New York Times – 22.10.2008
  69. ↑ Who are Azeris?
  70. ↑ Bani-Shoraka, Helena. Language Policy and Language Planning: Some Definitions // Rabo, Annika; Utas, Bo (redaktor). The Role of the State in West Asia. Swedish Research Institute in Istanbul. 2005. səh. 144. ISBN 91-86884-13-1.
  71. ↑ Thernstrom, Stephan; Orlov, Ann; Handlin, Oscar. Harvard Encyclopedia of American ethnic groups. Harvard University Press. 1981. səh. 171. In their homeland the Azerbaijanis, or Azeri Turks as they are sometimes called...
  72. ↑ 1 2 История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века. М., «Восточная литература», 2002. ISBN 5-02-017711-3
  73. ↑ Joshua Project. "Ethnic People Groups of the Turkic Peoples Affinity Bloc". Joshua Project. 2011-08-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-03-03.
  74. ↑ "Field Listing :: Ethnic groups". The World Factbook (ingilis). MKİ. İstifadə tarixi: 2012-05-23.
  75. ↑ Azərbaycan əhalisinin 1979, 1989, 1999, 2009-cu illər siyahıyaalınması
  76. ↑ 1 2 3 4 Iran. Azarbaijanis
  77. ↑ Kordestan в Британнике  (ing.)
  78. ↑ hamedanmiras.ir
  79. ↑ Ethnologue report for language code: azb
  80. ↑ UNPO — Southern Azerbaijan
  81. ↑ Islamic Fundamentalism In Azerbaijan: Myth Or Reality? — The Jamestown Foundation
  82. ↑ Southern Azerbaijan
  83. ↑ IRAN’S AZERI QUESTION: WHAT DOES IRAN’S LARGEST ETHNIC MINORITY WANT? Afshin Molavi:4/15/03 A EurasiaNet Commentary
  84. ↑ "ПОСТАНОВЛЕНИЕ ГОССОВЕТА РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН ОТ 18.10.2000 N 191 О КОРЕННЫХ МАЛОЧИСЛЕННЫХ НАРОДАХ РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН". lawru.inf. 2011-08-25 tarixində arxivləşdirilib.
  85. ↑ Перепись 2010 года. Дагстат. Том 3
  86. ↑ "Всероссийская перепись населения 2002 года". Федеральная служба государственной статистики. 2011-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-12-29.
  87. ↑ Перепись населения Грузии 2002. Этносостав(на англ. яз.)
  88. ↑ Перепись населения Российской империи 1897 года. Население Еревана.
  89. ↑ Эривань  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
  90. ↑ Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам Российской империи кроме губерний Европейской России
  91. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения Армянской ССР
  92. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения Армянской ССР
  93. ↑ Чёрный Сад. Томас де Ваал. гл. 5
  94. ↑ Р.Назаров. Национальные диаспоры в Туркменистане
  95. ↑ Алиев И. Располагает ли наука доказательствами в пользу ирано-язычности мидян и атропатенцев? Можно ли считать мидян одними из предков азербайджанского народа? // ИАН АзССР, серия истории, философии, права, 1990, № 3-4.
  96. ↑ Алиев И. Роль мидийского элемента в этнической истории Атропатены//Кавказско-ближневосточный сборник, VIII, Тбилиси, 1988
  97. ↑ Q. Qeybullayev. Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən. Bakı: ADN, 1994, səh. 90-136
  98. ↑ Гейбуллаев Г. А. К этногенезу азербайджанцев. Том 1. Баку: 1991, стр. 216-274
  99. ↑ Firudin Cəlilov. Azər xalqı. II nəşri. Bakı: 2006, səh. 161 – "Hər hansı bir ərazidə formalaşan xalq əvvəllər həmin ərazidə yaşamış tayfaların birbaşa və ya dolayı xələfidir. Mada əhalisi istər Türk olsun, istər qeyri-Türk, bugünkü Azərbaycan Türklərinin soykökünü təşkil edən tayfalardandır. ".
  100. ↑ N. Rzayev. Əcdadların izi ilə. Bakı: ADN, 1992.
  101. ↑ Şablon:Mənbə:
  102. ↑ Şablon:Mənbə:
  103. ↑ Grand Dictionnaire Encyclopédique Larousse (1982). Page 921, ISBN 2-03-102301-2 (retrieved 17 February 2007).
  104. ↑ Токарев С. А. Этнография народов СССР: исторические основы быта и культуры. Изд-во Московского университета. 1958. 295–296.
  105. ↑ Новосельцев А. П. , Пашуто В. Т., Черепнин Л. В. Пути развития феодализма. Наука. 1972. 21.
  106. ↑ Гаджиева С. Ш. Дагестанские терекеменцы: XIX - начало XX в. Наука. 1990. 8–9. ISBN 5020167614, 9785020167612.
  107. ↑ Очерки истории СССР: кризис рабовладельческой системы и зарождение феодализма на территории СССР III-IX вв. Изд-во Академии наук СССР. 1958. 330.
  108. ↑ Шнирельман. Войны памяти: мифы, идентичность и политика в Закавказье.
  109. ↑ Э.А.Грантовский. Ранняя история иранских племён Передней Азии. Восточная Литература. 2007. 423–424.
  110. ↑ Очерки по истории Кавказской Албании. М.-Л. 1959.
  111. ↑ diaspora.gov.az – informasiya – eylence portalı

Xarici keçidlər

Həmçinin bax:

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Azərbaycanlılar&oldid=3120493"