≛

Nobel mükafatı laureatlarının siyahısı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Nobel mükafatı laureatları qızıl medal ilə yanaşı diplom (2012-ci ildən) və 8 milyon SEK (təxminən 1.2 milyon dollar, 0.93 milyon avro) alırlar.

Nobel mükafatları (isv. Nobelpriset, norv. Nobelprisen) — İsveç Kral Elmlər Akademiyası, İsveç Akademiyası, Karolinska İnstitutuNorveç Nobel Komitəsi tərəfindən şəxslər və ya təşkilatlara fizika, kimya, ədəbiyyat, sülhfiziologiya və ya tibb sahəsindəki fövqəladə[A] uğurlarına görə verilir.[1] Nobel mükafatı 27 noyabr 1895-ci ildə İsveç ixtiraçısı, alim Alfred Nobelin vəsiyyəti əsasında təsis edilmiş və ilk dəfə sahibinə 1901-ci ildə təqdim olunmuşdur. İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı 1968-ci ildə İsveçin mərkəzi bankı olan Sveriges Riksbank tərəfindən təsis edilib və 1969-cu ildən etibarən iqtisadiyyat elminə verilmiş töhfələrə görə təqdim edilir.[2]

İsveç Kral Elmlər Akademiyası fizika, kimyaiqtisadiyyat sahəsindəki, Karolinska İnstitutu fiziologiya və ya tibb sahəsindəki, Norveç Nobel Komitəsi isə ədəbiyyat sahəsindəki mükafatları verir. Sülh sahəsindəki mükafat isə Norveç parlamentinin (Stortinqin) seçdiyi 5 nəfərdən ibarət komitə tərəfindən təqdim olunur.[3] Nobel mükafatına sahib olan şəxs və ya təşkilat medal, diplom və illər ərzində dəyişən miqdarda pul mükafatı alır.[2] 1901-ci ildə ilk Nobel mükafatı laureatlarına 150.782 İsveç kronu verilib. Bu mükafat 2007-ci ilin dekabrında 7.731.004 İsveç kronuna bərabər idi. 2008-ci ildə qaliblər 10 000 000 İsveç kronu məbləğində mükafat ilə təltif olunublar.[4] Nobel mükafatı laureatlarının təltif olunma mərasimləri hər il dekabrın 10-da, Alfred Nobelin ölümünün ildönümündə Stokholmda keçirilir.[5] Yalnız sülh mükafatı laureata Norveçin paytaxtı Osloda təqdim edilir.[6]

2011-ci il etibarilə, 20 təşkilat və 69 iqtisadiyyat sahəsində mükafat alanlar da daxil olmaqla, cəmi 826 şəxs və təşkilata mükafat verilmişdir.[7] Dörd Nobel mükafatı laureatına bu mükafatı əldə etməsinə hökumətləri tərəfindən icazə verilməyib. Almaniyada Adolf Hitler hökuməti Riçard Kun[8] (kimya, 1938), Adolf Butenandt[9][10][11][12] (kimya, 1939)Gerhard Domaqkın[13] (fiziologiya və ya tibb, 1939) mükafat almasına icazə verməyib. 1958-ci ildə Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülən Boris Pasternak [14] isə Sovet İttifaqının təzyiqi ilə mükafatı rədd etməyə məcbur olub. Fransız yazıçısı Jan Pol Sartr 1964-cü ildə ona verilən Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı da daxil olmaqla, həyatı boyu ona verilən bütün mükafatları rədd edib.[15] 1973-cü ildə "Vyetnam münaqişəsinin həlli istiqamətində birgə fəaliyyətə görə" Şimali Vyetnamın siyasi xadimi Le Dık ThoABŞ-nin dövlət katibi Henri Kissincer Nobel sülh mükafatına layiq görüldülər. Lakin Le Dık Tho Vyetnamda əsl sülhün əldə olunmadığını əsas gətirərək, mükafatdan imtina etdi.[16]

Bu günə qədər altı şəxs və ya təşkilat Nobel mükafatını bir dəfədən çox qazanmağa nail olmuşdur. Bunların içində Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara Hərəkatı üç Nobel sülh mükafatı ilə birinci yeri tutur.[17] 826 Nobel mükafatı qazanandan 43-ü qadındır; 1903-cü ildə Fizika üzrə Nobel mükafatını, 1911-ci ildə isə Kimya üzrə Nobel mükafatını qazanan Mariya Küri, həm Nobel mükafatını qazanan ilk qadın, həm də iki müxtəlif elm sahələri üzrə Nobel mükafatını qazanan ilk şəxs olaraq tarixə düşüb.[17][18] 1940 və 1942-ci illər aralığında qəfil İkinci dünya müharibəsinin başlanması səbəbindən Nobel mükafatlarının verilməsinə fasilə verilmişdir.[19]

Laureatların siyahısı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
İl Fizika Kimya Fiziologiya və tibb Ədəbiyyat Sülh İqtisadiyyat
1901 Vilhelm Rentgen Yakob Vant-Hoff Emil fon Berinq Sülli-Prüdom Anri Dünan
Frederik Passi
1902 Hendrik Lorens
Piter Zeyeman
Emil Fişer Ronald Ross Teodor Mommzen Eli Dükommen
Albert Qoba
1903 Antuan Anri Bekkerel
Pyer Küri
Mariya Küri
Svante Arrenius Nils Finzen Byörnstyerne Byörnson Vilyam Krimer
1904 Con Vilyam Strett Vilyam Ramzay İvan Pavlov Frederik Mistral
Xose Eçeqaray
Beynəlxalq Hüquq İnstitutu
1905 Filipp Lenard Adolf fon Bayer Robert Kox Henrik Senkeviç Berta fon Zutner
1906 Cozef Con Tomson Anri Muassan Kamillo Qolci
Santyaqo Ramon-i-Kaxal
Cozue Karduççi Teodor Ruzvelt
1907 Albert Abraham Maykelson Eduard Buxner Şarl Laveran Redyard Kiplinq Ernesto Teodoro Moneta
Lui Reno
1908 Qabriel Lipman Ernest Rezerford İlya Meçnikov
Paul Erlix
Rudolf Eyken Klas Arnoldson
Fredrik Bayer
1909 Karl Braun
Qulyelmo Markoni
Vilhelm Ostvald Teodor Koxer Selma Lagerlöf Ogüst Beyernar
Pol D'Esturnel de Konstan
1910 Yan Van-der-Vaals Otto Vallax Albrext Kossel Paul fon Heyze Beynəlxalq Sülh Bürosu
1911 Vilhelm Vin Mariya Küri Alvar Qulstrand Moris Meterlink Tobias Asser
Alfred German Frid
1912 Nils Dalen Viktor Qrinyar
Pol Sabatye
Aleksis Karrel Gerhart Hauptman Eliu Rut
1913 Heyke Kamerlinq Onnes Alfred Verner Şarl Rişe Rabindranat Taqor Anri Lafonten
1914 Maks fon Laue Teodor Vilyam Riçards Robert Barani Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1915 Vilyam Henri Breqq
Vilyam Lorens Breqq
Rixard Vilştetter Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Romen Rollan Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1916 Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Verner fon Heydenstam Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1917 Çarlz Qlover Barkla Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Karl Adolf Gellerup
Henrik Pontoppidan
Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi
1918 Maks Plank Fris Haber Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1919 Yohannes Ştark Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Jül Borde Karl Şpitteler Vudro Vilson
1920 Şarl Edur Giyom Valter Nernst Avqust Kroq Knut Hamsun Leon Burjua
1921 Albert Eynşteyn Frederik Soddi Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Anatol Frans Hjalmar Branting
Kristina Lous Lange
1922 Nils Bor Frensis Aston Arçibald Hill
Otto Meyerhof
Xasinto Benavente-i-Martines Frityof Nansen
1923 Robert Milliken Frits Preql Frederik Bantinq
Con Makleod
Vilyam Batler Yeyts Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1924 Karl Siqban Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Villem Eyndhoven Vladislav Reymont Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1925 Ceyms Frank
Qustav Herts
Rixard Ziqmondi Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Corc Bernard Şou Cozef Ostin Çemberlen
Çarlz Daues
1926 Jan Batist Perren Teodor Svedberq Yohannes Andreas Qrib Fibiger Qrasiya Deledda Aristid Braynd
Qustav Ştrezeman
1927 Artur Kompton
Çarlz Tomson Riz Vilson
Henrix Viland Yulius Vaqner-Yaureqq Anri Berqson Ferdinand Büisson
Lüdviq Kvidde
1928 Ouen Uillans Riçardson Adolf Vindaus Şarl Nikol Siqrid Unset Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1929 Lui de Broyl Artur Qarden
Hans fon Eyler-Helpin
Xristian Eykman
Frederik Houlend Hopkins
Tomas Mann Frenk Kelloq
1930 Çandrasekhara Venkata Raman Hans Fişer Karl Landşteyner Sinkler Lüis Natan Söderblom
1931 Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Karl Boş
Fridrix Bergius
Otto Henrix Varburq Erik Karlfeldt Ceyn Addams
Nikolas Batler
1932 Verner Heyzenberq İrvinq Lenqmyur Çarlz Skott Şerrinqton
Edqar Duqlas Edrian
Con Qolsuorsi Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1933 Ervin Şredinger
Pol Dirak
Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Morqan Tomas Hant İvan Bunin Ralf Encell
1934 Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Yuri Harold Kleyton Corc Uippl
Corc Maynot
Vilyam Mörfi
Luici Pirandello Artur Henderson
1935 Ceyms Çedvik Frederik Jolio-Küri
İren Jolio-Küri
Hans Şpeman Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Karl fon Oseski
1936 Viktor Frans Hess
Karl Devid Anderson
Peter Debay Henri Hallet Deyl
Otto Lövi
Yucin O'Nil Karlos Saavedra Lamas
1937 Klinton Devisson
Corc Pacet Tomson
Uolter Houors Normen
Paul Karrer
Albert Sent-Cörci Roje Marten dü Qar Robert Sesil
1938 Enriko Fermi Riçard Kun[B] Korney Heymans Perl Bak Beynəlxalq Nansen Təşkilatı
1939 Ernest Lourens Adolf Butenandt[A]
Lepold Rujiçka
Gerhard Domaqk[A] Frans Emil Sillanpaa Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1940 Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1941 Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1942 Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1943 Otto Ştern Georq de Xeveşi Henrik Dam
Eduard Adelbert Doyzi
Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1944 İsidor Ayzek Rabi Otto Han Cozef Erlanger
Herbert Spenser Qasser
Yohannes Yensen Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi
1945 Volfqanq Pauli Artturi İlmari Virtanen Aleksandr Fleminq
Ernst Boris Çeyn
Hovard Uolter Flori
Qabriela Mistral Kordell Hall
1946 Perci Bricmen Ceyms Samner
Con Hovard Nortrop
Uendell Meredit Stenli
German Cozef Möller Herman Hesse Emili Qrin Bolç
Con Mott
1947 Eduard Eplton Robert Robinson Karl Ferdinand Kori
Qerti Tereza Kori
Bernardo Usay
Andre Jid Cəmiyyət xidmətində Dostlar Şurası
Cəmiyyət xidmətində Amerika Dostlar Komitəsi
1948 Patrik Blekett Arne Tiselius Paul Hermann Müller Tomas Eliot Mükafat bu il heç kəsə verilməyib[C]
1949 Hideki Yukava Vilyam Ciok Uolter Rudolf Hess
Antonio Eqaş Moniş
Vilyam Folkner Con Boyd Orr
1950 Sesil Pauell Otto Dils
Kurt Alder
Filip Şouolter Henç
Eduard Kelvin Kendall
Tadeuş Reyxşteyn
Bertran Rassel Ralf Banç
1951 Con Kokroft
Ernest Uolton
Edvin Makmillan
Qlenn Teodor Siborq
Maks Teyler Per Lagerkvist Leon Juo
1952 Feliks Blox
Edvard Mills Parsell
Arçer Con Porter Martin
Riçard Lorens Millinqton Sinq
Zelman Vaksman Fransua Moriak Albert Şveytser
1953 Frits Çernike German Ştaudinger Hans Adolf Krebs
Frits Albert Lipman
Vinston Çörçill Corc Marşall
1954 Maks Born
Valter Bote
Laynus Polinq Con Franklin Enders
Frederik Çapmen Robbins
Tomas Hakl Ueller
Ernest Heminquey Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı
1955 Uillis Lamb
Polikarp Kuş
Vinsent dü Vinyo Huqo Teorell Halldor Laksness Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1956 Con Bardin
Uolter Hauzer Bratteyn
Vilyam Bredford Şokli
Siril Norman Hinşelvud
Nikolay Semyonov
Andre Frederik Kurnan
Verner Forsman
Dikinson Riçards
Xuan Ximenes Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1957 Yanq Çjennin
Li Tzundao
Aleksander Robertus Todd Daniel Bove Alber Kamyu Lester Pirson
1958 Pavel Çerenkov
İlya Frank
İqor Tamm
Frederik Sanger Corc Uels Bidl
Eduard Teytem
Coşua Lederberq
Boris Pasternak[D] Jorj Pir
1959 Emilio Gino Segre
Ouen Çemberlen
Yaroslav Heyrovski Artur Kornberq
Severo Oçoa
Salvatore Kvazimodo Filip Noel-Beyker
1960 Donald Qlazer Uillard Libbi Frenk Makfarleyn Börnet
Piter Medavar
Sen-Jon Pers Albert Lutuli
1961 Robert Hofştadter
Rudolf Mössbauer
Melvin Kalvin Dyörd von Bekeşi İvo Andriç Daq Hammarşeld
1962 Lev Landau Maks Peruç
Con Kendrü
Frensis Krik
Ceyms Uotson
Moris Uilkins
Con Steynbek Laynus Polinq
1963 Yucin Viqner
Mariya Göppert-Mayer
Hans Yensen
Karl Ziqler
Culio Natta
Con Karyu Ekkls
Alan Lloyd Hockin
Endrü Haksli
Yorqos Seferis Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi
Qırmızı Xaç Cəmiyyətləri Liqası
1964 Çarlz Hard Tauns
Nikolay Basov
Aleksandr Proxorov
Doroti Kroufut Hockin Konrad Emil Bloh
Feodor Feliks Konrad Linen
Jan Pol Sartr [E] Martin Lüter Kinq
1965 Sin-İtiro Tomonaqa
Culian Şivinger
Riçard Feynman
Robert Börns Vudvord Fransua Yakob
Andre Mişel Lvov
Jak Mono
Mixail Şoloxov BMT Uşaq Fondu
1966 Alfred Kastler Robert Sanderson Malliken Frensis Peyton Rous
Çarlz Brenton Haqqins
Şmuel Yosef Aqnon
Nelli Zaks
Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1967 Hans Bete Manfred Eyqen
Ronald Corc Reyford Norriş
Corc Porter
Raqnar Qranit
Holden Keffer Hartlayn
Corc Uold
Migel Anhel Asturias Mükafat bu il heç kəsə verilməyib
1968 Luis Alvares Lars Onsager Robert Holli
Har Qobind Korana
Marşal Uarren Nirenberq
Yasunari Kavabata Rene Kassen
1969 Marri Gell-Mann Derek Barton
Odd Hassel
Maks Delbryuk
Alfred Herşi
Salvador Luria
Semyuel Bekket Beynəlxalq Əmək Təşkilatı Raqnar Friş
Yan Tinberqen
1970 Hannes Alfven
Lui Neel
Luis Leluar Culius Akselrod
Ulf von Eyler
Bernard Katz
Aleksandr Soljenitsın Norman Borlouq Pol Samuelson
1971 Dennis Qabor Gerhard Hersberq Erl Uilbur Sazerlend Pablo Neruda Uilli Brandt Saymon Kuznes
1972 Con Bardin
Leon Kuper
Robert Şriffer
Kristian Anfinsen
Stanford Mur
Vilyam Hovard Stayn
Cerald Edelman
Rodni Porter
Henrix Böll Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Con Hikk
Kennet Errou
1973 Leo Esaki
Ayvor Cayever
Brayan Devid Cozefson
Ernst Otto Fişer
Ceffri Uilkinson
Karl von Friş
Konrad Lorens
Nikolaas Tinbergen
Patrik Vayt Henri Kissincer
Le Dık Tho [F]
Vasili Leontyev
1974 Martin Rayl
Entoni Hyuiş
Pol Flori Albert Klod
Kristian de Düv
Corc Emil Palade
Eyvind Yonson
Harri Martinson
Şon Makbrayd
Eysaku Sato
Qunnar Myurdal
Fridrix fon Hayek
1975 Oge Bor
Ben Mottelson
Ceyms Reynuoter
Con Kornfort
Vladimir Preloq
Devid Baltimor
Renato Dulbekko
Hovard Martin Temin
Eucenio Montale Andrey Saxarov Leonid Kantoroviç
Tyallinq Kupmans
1976 Berton Rixter
Samuel Tinq
Vilyam Lipskomb Barux Semyuel Blamberq
Daniel Karlton Qaydusek
Sol Bellou Betti Vilyams
Meyrid Korriqan
Milton Fridmen
1977 Filip Uarren Anderson
Nevill Mott
Con van Flek
İlya Priqojin Roje Qiymen
Endrü Şalli
Rozalin Sasmen Yalou
Visente Aleysandre Beynəlxalq Əfv Bertil Ulin
Ceyms Mid
1978 Pyotr Kapitsa
Arno Penzias
Robert Vudro Uilson
Piter Mitçell Verner Arber
Daniel Natans
Hamilton Smit
İsaak Başevis-Zinger Ənvər Sadat
Menaxem Begin
Herbert Saymon
1979 Şeldon Qleşou
Əbdus Salam
Stiven Vaynberq
Herbert Braun
Georg Vittiq
Allan Kormak
Qodfri Haunsfild
Odiseas Elitis Tereza Ana Teodor Şults
Artur Lyuis
1980 Ceyms Kronin
Val Fits
Pol Berq
Uolter Gilbert
Frederik Senger
Barux Benaserraf
Jan Dosse
Corc Deyvis Snell
Çeslav Miloş Adolfo Peres Eskivel Lorens Kleyn
1981 Nikolas Blumberqen
Artur Şavlov
Kay Siqban
Keniti Fukui
Roald Hofman
Rocer Sperri
Devis Hyubel
Torsten Vizel
Elias Kanetti Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı Ceyms Tobin
1982 Kennet Uilson Aaron Kluq Sune Berqström
Benqt Samuelsson
Con Robert Veyn
Qabriel Qarsiya Markes Alva Myurdal
Alfonso Robles
Corc Stiqler
1983 Subramanyan Çandrasekar
Vilyam Fauler
Henri Taube Barbara Mak-Klintok Vilyam Qoldinq Lex Valensa Cerard Debre
1984 Karlo Rubbia
Simon van der Mer
Robert Brüs Merrifild Nils Kay Yerne
Georq Köler
Sezar Milşteyn
Yaroslav Seyfert Desmond Tutu Riçard Stoun
1985 Klaus von Klitzinq Herbert Hauptman
Cerom Karle
Maykl Stüart Braun
Cozef Qoldşteyn
Klod Simon Nüvə Müharibəsi Əleyhinə Dünya Həkimləri Hərəkatı Franko Modilyani
1986 Ernst Ruska
Herd Binniq
Henrix Rorer
Dadli Robert Herşbax
Yuan Li
Con Çarlz Polani
Stenli Koen
Rita Levi-Montalcini
Vole Şoyinka Eli Vizel Ceyms Byukenen
1987 Georq Bednorts
Aleks Müller
Donald Kram
Jan-Mari Len
Çarlz Pedersen
Susumu Toneqava İosif Brodski Oskar Arias Robert Solou
1988 Leon Lederman
Melvin Şvarts
Cek Steynberger
Yohan Dayzenhofer
Robert Huber
Hartmut Miçel
Ceyms Blek
Gertrud Elion
Corc Hitçinqs
Nəcib Məhfuz BMT Sülhməramlı Qüvvələri Moris Allays
1989 Norman Remzi
Hans Demelt
Volfqanq Paul
Sidney Oltmen
Tomas Çek
Con Maykl Bişop
Harold Varmus
Kamilo Xose Sela XIV Dalay Lama Trüqve Hovelmu
1990 Cerom Fridman
Henri Kendall
Riçard Teylor
Elias Ceyms Kori Cozef Mürrey
Donnall Tomas
Oktavio Pas Mixail Qorbaçov Harri Markovits
Merton Miller
Vilyam Şarp
1991 Pier-Jil de Jen Rixard Ernst Ervin Neer
Bert Sakman
Nadin Qordimer Aun San Su Çji Ronald Kouz
1992 Jorj Şarpak Rudolf Markus Edmond Fişer
Edvin Krebs
Derek Uolkott Riqoberta Mençu Hari Bekker
1993 Rassel Hals
Cozef Teylor
Keri Mullis
Maykl Smit
Riçard Roberts
Fillip Allen Şarp
Toni Morrison Nelson Mandela
Frederik Villem de Klerk
Robert Fogel
Duqlas Nort
1994 Bertram Brokhaus
Klifford Şall
Corc Olah Alfred Gilman
Martin Rodbell
Kenzaburo Oe Yasir Ərəfat
Şimon Peres
İshaq Rabin
Con Xarsani
Con Neş
Reynhard Zelten
1995 Martin Perl
Frederik Raynes
Paul Krutzen
Mario Molina
Frank Şervud Rouland
Edvard Lyüis
Kristiana Nüsslein-Volhard
Erik Vişaus
Şeymas Hini Cozef Rotblat Robert Lukas
1996 Devid Li
Duqlas Oşerov
Robert Kolman Riçardson
Robert Kerl
Harold Kroto
Riçard Smolli
Piter Doerti
Rolf Tsinkernagel
Vislava Şimborska Karluş Belu
Jose Ramos-Horta
Ceyms Mirrlis
Vilyam Vikri
1997 Stiven Çu
Klod Koen-Tannuci
Vilyam Fillips
Pol Boyer
Con Uoker
Yens Skou
Stenli Pruziner Dario Fo Piyadalar Əleyhinə Minaların Qadağan Olunması üzrə Beynəlxalq Hərəkat
Codi Vilyams
Robert Merton
Mayron Şoulz
1998 Robert Laflin
Horst Ştermer
Daniel Çui
Valter Kon
Con Popl
Robert Furxqott
Luis İqnarro
Fərid Murad
Joze Saramaqo Con Hyüm
Devid Trimbl
Amartya Sen
1999 Gerardus 't Hooft
Martinus Veltman
Əhməd Zevayl Günter Blobel Günter Qrass Sərhədsiz Həkimlər Robert Mandell
2000 Jores Alfyorov
Herbert Kromer
Cek Kilbi
Alan Higer
Alan MakDiarmid
Hideki Sirakava
Arvid Karlsson
Pol Qrinqard
Erik Kandel
Qao Sintszyan Kim De Çjun Ceyms Hekman
Deniel Makfadden
2001 Erik Kornell
Volfqanq Ketterle
Karl Viman
Vilyam Noulz
Noyori Ryodzi
Barri Şarpless
Leland Hartvell
Tim Hunt
Pol Nurs
Vidiadxar Suracprasad Naypol Birləşmiş Millətlər Təşkilatı
Kofi Annan
Corc Akerlof
Maykl Spens
Cozef Stiqlits
2002 Raymond Devis
Masatoşi Koşiba
Rikardo Cakkoni
Con Bennett Fenn
Koiçi Tanaka
Kurt Vütrix
Sidney Brenner
Robert Horvits
Con Salston
İmre Kertes Cimmi Karter Deniel Kaneman
Vernon Smit
2003 Aleksey Abrikosov
Vitali Ginzburq
Entoni Legget
Piter Aqre
Roderik Makkinon
Pol Loterbur
Piter Mensfild
Con Maksvell Kutzee Şirin Ebadi Robert İnql
Kliv Qrendjer
2004 Devid Qross
Hyu Devid Politzer
Frank Vilçek
Aaron Çexanover
Avram Herşko
İrvin Rouz
Riçard Aksel
Linda Bak
Elfrida Yelinek Vanqari Maatai Finn Kidland
Edvard Preskott
2005 Roy Qlauber
Con Holl
Teodor Henş
İv Şoven
Robert Qrabbs
Riçard Şrok
Berri Marşall
Robin Uorren
Harold Pinter Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentlik
Məhəmməd Əl-Baradei
Robert Aumann
Tomas Şellinq
2006 Con Mazer
Corc Smut
Rocer Kornberq Endrü Fayer
Kreyq Mello
Orxan Pamuk Məhəmməd Yunus
Qremin Bankı
Edmund Felps
2007 Albert Fert
Peter Qrünberq
Gerhard Ertl Mario Kapekki
Martin Evans;
Oliver Smitis
Doris Lessinq İqlim Dəyişikliyi üzrə Beynəlxalq Mütəxəssislər Komissiyası
Albert Qor
Leonid Qurvits
Erik Meskin
Rocer Mayerson
2008 Yoiçiro Nambu
Makoto Kobayaşi
Toşihide Maskaua
Osamu Simomura
Martin Çalfi
Rocer Tsen
Harald tsur Hauzen
Fransuaza Barre-Sinussi
Lük Montanyer
Jan-Mari Qustav Le Klezio Marti Axtisaari Pol Kruqman
2009 Çarlz Kan Kao
Uillard Boyl
Corc E. Smit
Venkatraman Ramakrişnan
Tomas Steys
Ada Yonat
Elizabet Bləkbörn
Kerol Qreyder
Cek Şostak
Herta Müller Barak Obama Elinor Ostrom
Oliver Vilyamson
2010 Andrey Qeym
Konstantin Novosyolov
Richard Hek
Eyiti Negisi
Akir Suzuki
Robert Edvards Mario Varqas Lyosa Lyu Syaobo [G] Piter Daymond
Deyl Martinsen
Xristofor Pisserides
2011 Sol Perlmutter
Adam Riss
Brayan Şmidt
Dan Şehtman Brüs Bötler
Jül Hoffmann
Ralf Staynman
Tumas Tranströmer Elen Conson-Serlif
Leyma Qbovi
Təvəkkül Karman
Tomas Sercent
Xristofor Sims
2012 Serj Aroş
Devid Vaynlend
Robert Lefkoviç
Brayan Kobilka
Con Qyordon
Şinya Yamanaka
Mo Yan Avropa İttifaqı Elvin Rot
Lloyd Şepli
2013 Fransua Enqler
Piter Hiqqs
Martin Karplus
Maykl Levitt
Are Varşel
Ceyms Rotman
Rendi Şekman
Tomas Südhof
Elis Manro Kimyəvi silahların qadağan olunması təşkilatı Eqini Fema
Lars Piter Hansen
Robert Şiller
2014 İsamu Akasaki
Hiroşi Amano
Syuci Nakamura
Erik Betziq
Ştefan Hell
Vilyam Mörner
Con O'Kif
Mey-Britt Mozer
Edvard Mozer
Patrik Modiano Kaylaş Satyarti
Məlalə Yusəfzay
Jan Tirol
2015 Takaaki Kacita
Artur Makdonald
Əziz Sancar
Pol Modriç
Tomas Lindal
Vilyam Kempbell
Satosi Omura
Tu Yuyu
Svetlana Aleksiyeviç Tunis Milli Dialoq Kvarteti Enqus Diton
2016 Devid Taules
Dunkan Holdeyn
Maykl Kosterlits
Jan-Pyer Savaj
Frezer Stoddart
Bernard Feringa
Yoşinori Oşumi Bob Dilan Xuan Manuel Santos Oliver Hart
Benqt Holmström
2017 Rayner Vays
Barri Bariş
Kip Torn
Jak Düboşe
Yoahim Frank
Riçard Henderson
Ceffri Holl
Maykl Rozbaş
Maykl Yanq
Kadzuo İsiquro Nüvə Silahlarının Ləğv Edilməsi üzrə Beynəlxalq Kampaniya Riçard Taler
2018 Artur Eşkin
Jerar Muru
Donna Striklend
Frensis Arnold
Corc Smit
Qreq Uinter
Ceyms Ellison
Tasuku Hondzö
Mükafat bu il heç kəsə verilməyib Deni Mukveqe
Nadiya Murad
Vilyam Nordhaus
Pol Romer
2019 Ceyms Pibls
Mişel Mayor
Didye Keloz
Con Qudenaf
Stenli Uittingem
Akira Yosino
Vilyam Kelin
Peter Ratkliff
Qreqq Semenza
Olqa Tokarçuk
Peter Handke
Abiy Əhməd Əli Abhicit Banerci
Ester Dyuflo
Maykl Kremer
2020 Rocer Penrouz
Reynhard Gentsel
Andrea Gez
Emmanuel Şarpantye
Cennifer Dudna
Harvi Olter
Çarlz Rays
Maykl Houton
Luiza Qlük Dünya Qida Proqramı Paul Milqrom
Robert Vilson
2021 Syukuri Manabe
Klaus Hasselmann
Corco Parizi
Benyamin List
Devid MakMillan
Ardem Pataputyan
Devid Culius
Abdulrazak Qurna Dmitri Muradov
Mariya Ressa
Devid Kard
Coşua Anqrist
Qvido İmbens
2022 Alen Aspe
Con Klauzer
Anton Tsaylinger
Karolin Bertoççi
Morten Meldal
Barri Şarpless
Svante Paabo Anni Erno Ales Belyatski
Memorial (təşkilat)
Vətəndaş Azadlığı Mərkəzi
Ben Bernanke
Duqlas Daymond
Filip Dibviq
2023 Pyer Agostini
Ferents Kraus
Ann Lyuil
Munqi Bavendi
Luis Bryus
Aleksey Yekimov
Katalin Kariko
Dryu Vaysman
Yun Fosse Nərgiz Məhəmmədi Klaudiya Qoldin
2024 Con Hopfild
Ceffri Hinton
M
L
Viktor Ambroz
Qari Ravkan
Y N K
İl Fizika Kimya Fiziologiya və tibb Ədəbiyyat Sülh İqtisadiyyat
  • A Dəyərli elmi tədqiqatlar, inqilabi ixtiralar, mədəniyyətə və ya cəmiyyətin inkişafına edilən zəngin töhfələr.[20]
  • B 1938 və 1939-cu illərdə Almaniya hökuməti Riçard Kun (kimya, 1938), Adolf Butenandt (kimya, 1939)Gerhard Domaqkın (fiziologiya və ya tibb, 1939) mükafat almasına icazə verməyib. Onlar sonradan Nobel mükafatının diplomu və medalı ilə təltif olunublar, pul mükafatını isə qəbul etməyiblər.[17]
  • C 1948-ci ildə Nobel sülh mükafatı heç kəsə verilməmişdir. Nobel Fondunun internet saytında mükafatın Mahatma Qandiyə veriləcəyini, lakin həmin ilin əvvəllərində ona sui-qəsd edildiyindən mükafatın keç kəsə verilmədiyi bildirilir.[21]
  • D 1958-ci ildə Rusiyalı şair və yazıçı Boris Pasternak Sovetlər İttifaqı hökumətinin təzyiqi nəticəsində, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatını rədd etməyə məcbur olub.[17]
  • E 1964-cü ildə Jan Pol Sartr Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatından imtina edib. O, bu addımını hansısa ictimai instituta borclu qalmamaq və öz müstəqilliyini şübhə altına qoymaq istəmədiyinə görə atdığını bəyan edib.[17]
  • F 1973-cü ildə Le Dık Tho Nobel sülh mükafatından imtina edib. İmtinaya səbəb kimi isə Vyetnamda hələ də əsl sülhün əldə olunmadığını əsas gətirib.[17][19]
  • G 2010-cu ildə Lyu Syaobo Çin hökuməti tərəfindən 11 il müddətinə həbs cəzasına məhkum edildiyinə görə, Nobel sülh mükafatını ala bilməyəcəyini və onun əvəzinə mükafatı almaq üçün heç kəsin olmadığını bildirib. Nobel sülh mükafatını təqdim edən komitənin sədri Tornbyorn Yaqland bildirib ki, Syaobo və ya onun yaxın qohumlarından kimsə mükafatı götürənədək onu komitədə saxlayacaqlar.[22]
Ümumi
  • "All Nobel Laureates in Physics". Nobel Foundation. 2010-07-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-25.
  • "All Nobel Laureates in Chemistry". Nobel Foundation. 2016-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-25.
  • "All Nobel Laureates in Medicine". Nobel Foundation. 2016-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-25.
  • "All Nobel Laureates in Literature". Nobel Foundation. 2011-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-25.
  • "All Nobel Peace Prize Laureates". Nobel Foundation. 2018-12-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-25.
  • "All Laureates in Economics". Nobel Foundation. 2010-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-25.
Xüsusi
  1. "Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize". Nobel Foundation. 2007-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-27.
  2. 1 2 "The Nobel Prize". Nobel Foundation. 2008-10-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-27.
  3. "ABŞ PREZİDENTİ BARAK OBAMA NOBEL SÜLH MÜKAFATI LAUREATI ELAN EDİLMİŞDİR". Azertag.az. 2023-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-23.
  4. "The Nobel Prize Amounts". Nobel Foundation. 2008-07-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-27.
  5. "The Nobel Prize Award Ceremonies". Nobel Foundation. 2008-08-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-27.
  6. "The Nobel Peace Prize Award Ceremonies". Nobel Foundation. 2011-10-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-06.
  7. "Frequently Asked Questions". Nobel Foundation. 2018-06-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-02-03.
  8. "Nobel Laureates Facts". The Nobel Foundation. 2008. 2018-12-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-07-29.
  9. Szöllösi-Janze, Margit. Science in the Third Reich (German Historical Perspectives). Oxford, UK: Berg Publishers. 2001. ISBN 1-85973-421-9.
  10. Akhtar, M.; Akhtar, M. E. "Adolf Friedrich Johann Butenandt. 24 March 1903-18 January 1995". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 44. 1998: 79. doi:10.1098/rsbm.1998.0006. ISSN 0080-4606.
  11. Karlson, P. "Adolf Butenandt (1903–1995)". Nature. 373 (6516). 1995: 660. doi:10.1038/373660b0. PMID 7854440.
  12. Jaenicke, L. "Adolf Butenandt: 24. 3. 1903 - 18. 1. 1995". Chemie in unserer Zeit. 29 (3). 1995: 163–165. doi:10.1002/ciuz.19950290313.
  13. "Domagk Biography at nobelprize.org". 2008-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-02-03.
  14. Б. Пастернак и власть
  15. The Nobel Foundation (1964). "Minnen, bara minnen" (ISBN 9100571407) from year 2000 by Lars Gyllensten (page 282)
  16. Lewis, Flora. "Tho Rejects Nobel Prize, Citing Vietnam Situation". The New York Times. 24 October 1973. 1 January 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 June 2013.
  17. 1 2 3 4 5 6 "Nobel Prize Facts". Nobel Foundation. 2018-12-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-11.
  18. "Women Nobel Laureates". Nobel Foundation. 2008-09-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-11.
  19. 1 2 Lundestad, Geir. "The Nobel Peace Prize 1901-2000". Nobel Foundation. 2001-03-15. 2008-12-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-11-30.
  20. "Nobel mükafatının mayasını Bakı neftindən gələn gəlir təşkil edir". Anl.az. 2021-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 mart 2018.
  21. Tønnesson, Øyvind. "Mahatma Gandhi, the Missing Laureates". Nobel Foundation. December 1, 1999. December 26, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 3, 2010.
  22. "The Nobel Peace Prize 2010 - Presentation Speech". Nobel Foundation. November 5, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 10, 2011.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]